Trần Đăng Khoa ngày đầu làm thơ

Ngày 21.2.1966, tôi làm bài thơ Gửi Rạch Giá, bởi Rạch Giá-Long Châu Hà (Châu Đốc, Long Xuyên, Hà Tiên) kết nghĩa với tỉnh Quảng Ninh. Bài thơ được in chữ đậm, nền xanh trên báo Văn nghệ và ngay sau đó, nữ nghệ sĩ Trần Thị Tuyết ngâm đi ngâm lại nhiều lần trong chương trình Tiếng thơ của Đài Tiếng nói Việt Nam.

Tôi dạy học ở Quảng Ninh, xa nhà, dăm ba tháng mới về thăm quê một lần. Lần ấy, cả xóm đến chơi, ai cũng khen thơ tôi hay. Chỉ có Khoa lúc đó mới 8 tuổi ngồi im. Tôi hỏi: “Mày có nghe không hả?”. Nó bảo: “Có!”. Bỗng nhiên nó bảo, giọng trầm hẳn xuống: “Thơ thế thì ai mà chả làm được!”. Tôi trợn mắt lên: “Mày cũng làm được á? Còn hộc cơm ra em ơi!” - “Ê, em làm được!”. Nó bảo và con cón chạy vào trong buồng, lấy ra một quyển vở do nó tự đóng, giấy kẻ ô vuông, xộc xệch, chữ mực tím to nguệch ngoạc, sai rất nhiều lỗi chính tả. Nó bảo: “Đây, anh xem có được không?” Lúc ấy tôi thấy đã có vài chục bài, có bài rất lạ. Tôi bảo: “Mày chép của ai, hử? ” -  “Ê, em làm đấy”.

Nhà tôi ba gian thấp nhỏ, không có chái, cửa khép bằng dại tre, ai cũng nhấc ra nhấc vào được, không có khóa, mái lợp rạ, bốn bên trát vách đất bùn. Trên vách đất đóng bằng gai bưởi những trang báo ảnh Trung Quốc. Tôi ngẫu hứng chỉ luôn vào một cái ảnh chụp cao nguyên, hình như là Tây Tạng, có hai người đàn bà địu con đi, dáng rất vui vẻ trên nền đất nâu rộng mênh mông, rồi bảo: “Mày làm bài thơ về cái cảnh này đi. Nếu không làm được thì mày đúng là thằng phét lác”. Nó cúi xuống, viết luôn và một lúc sau, nó làm xong bài thơ, đọc cũng thấy được, câu chữ vần vè nghiêm chỉnh. Tôi rất tiếc là không còn nhớ và bài thơ cũng không lưu lại, vì lúc ấy, tôi nghĩ đây chỉ là trò chơi bời nghịch ngợm của trẻ con mà thôi. Ai ngờ ít lâu sau, thằng cu thò lò mũi xanh nhà tôi lại “oách” đến thế. Tôi không nhớ là báo Thiếu niên Tiền phong hay báo Người giáo viên nhân dân đăng bài thơ “Bên sông Kinh Thầy” là bài thơ thực hiện cuộc “sát hạch” tại chỗ của ông Vũ Đình Ngôn, đại diện phòng chuyên môn Ty Giáo dục tỉnh Hải Hưng. Bài thơ như sau:

Bên sông Kinh Thầy

Hàng chuối lên xanh tốt
Phi lao reo trập trùng
Vài ngôi nhà đỏ ngói
In bóng xuống dòng sông
Một bác chài lặng lẽ
Buông câu trong bóng chiều
Bỗng nhiên một con cá
Nhảy bên thuyền như trêu
Bắp ngô non răng sún
Óng vàng một chòm râu
Ôi cánh buồm nhỏ bé
Biết bay về nơi đâu?...

1966

Bài thơ này in trong tập “Từ góc sân nhà em” rồi in lại trong tập “Góc sân và khoảng trời", năm Khoa 10tuổi (1968) được tái bản nhiều lần, đến năm 2000 thì được Chủ tịch nước tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật đợt I.

TRẦN NHUẬN MINH