Nhiều người lao động thờ ơ với bảo hiểm xã hội

Cán bộ Bảo hiểm Xã hội tỉnh tuyên truyền chính sách bảo hiểm cho người lao động

Tính đến ngày 31.7.2022, toàn tỉnh có 416.825 người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), chiếm 44,82% lực lượng lao động. Trong đó, tỷ lệ lao động tham gia BHXH bắt buộc chiếm 33,99%; tỷ lệ lao động tham gia BHXH tự nguyện chiếm 4,83%.

Vướng ở lao động tự do

Lao động tự do chiếm một lực lượng không nhỏ trong xã hội nhưng lại không được thống kê và không tham gia hay chịu sự quản lý của bất kỳ cơ quan, tổ chức nào. Nhìn vào những công việc của họ cũng dễ dàng thấy những việc làm này có thể khiến người lao động gặp rủi ro bất cứ lúc nào. Như trường hợp của anh Nguyễn Văn Q. ở thôn Thanh Bình, xã Hà Thanh (Tứ Kỳ). Vào tháng 4 vừa qua, trong lúc đi làm, anh Q. bị ngã từ giàn giáo xuống đất, bị gãy xương sườn, xương bả vai. Sau tai nạn, anh Q. cũng không đủ sức khỏe để tiếp tục công việc đang làm. Nếu như có hợp đồng lao động, được đóng BHXH thì anh Q. sẽ được hưởng nhiều quyền lợi để giảm bớt gánh nặng trong cuộc sống hằng ngày.

Hiện có không ít người lao động, nhất là ở các vùng nông thôn, nhiều người làm việc tự do cũng vì tiếc khoản tiền bỏ ra nên không tham gia BHXH tự nguyện. Ngoài lúc nông nhàn, anh Nguyễn Văn V. ở thị trấn Gia Lộc thường chạy xe ôm. Làm việc tự do, không được tham gia BHXH bắt buộc nhưng anh V. cũng chưa nghĩ đến tham gia BHXH tự nguyện. Quan điểm của anh V. cũng giống như nhiều người, cho rằng nếu đóng BHXH phải mất thời gian dài mới được hưởng (20 năm đóng BHXH), trong khi trước mắt lại phải trích ra một khoản tiền hằng tháng để đóng.

Vì công việc thiếu ổn định, thu nhập bấp bênh, nhiều lao động khi gặp khó khăn về tài chính sẽ sẵn sàng rời bỏ hệ thống BHXH để rút BHXH một lần. Chị Nguyễn Thị Th. ở xã Cẩm Vũ (Cẩm Giàng) là một điển hình. Chị Th. làm việc ở một công ty trong khoảng 14 năm và có tham gia BHXH bắt buộc. Cách đây ít lâu, chị Th. nghỉ việc về quê làm lao động tự do. Mới đây, chị quyết định nhận BHXH một lần. Mặc dù đã được các cán bộ cơ quan BHXH huyện nhiều lần tư vấn, tuyên truyền về những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần, nhưng chị Th. vẫn giữ nguyên ý định. Chỉ cần đóng BHXH 6 năm nữa, chị sẽ đủ điều kiện nhận lương hưu suốt đời khi hết tuổi lao động.

Chưa được quan tâm đúng mức

Theo bà Lương Thị Thu Hảo, Trưởng Phòng Truyền thông và Phát triển đối tượng (BHXH tỉnh), nhiều người lao động còn liên tục thay đổi công việc và địa bàn nên chưa muốn mua BHXH tự nguyện. Hiện nay, công tác tuyên truyền về chính sách BHXH còn gặp nhiều khó khăn bởi thực tế một bộ phận người dân vẫn quen nhìn vào những cái lợi trước mắt mà không tính đến lợi ích lâu dài nên chưa nhiệt tình tham gia BHXH tự nguyện. Tại một số địa phương, cấp ủy, chính quyền chưa thực sự quan tâm đến chính sách BHXH tự nguyện. Sự phối hợp trong tổ chức thực hiện chính sách BHXH tự nguyện của các cấp, ngành với cơ quan BHXH chưa thường xuyên, có nơi coi đây là nhiệm vụ của riêng cơ quan BHXH. Vì những lý do đó chưa tạo được niềm tin cho nhân dân khi tìm hiểu và tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng chính sách bảo vệ. 

Luật BHXH 2014 đã quy định trong nhóm đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc bao gồm cả những người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng. Thực tế hiện nay, việc chủ sử dụng lao động lách luật, không ký kết hợp đồng với người lao động, không đóng BHXH còn diễn ra. Ví dụ như trường hợp của anh Nguyễn Văn B. ở huyện Ninh Giang đã làm việc cho xưởng cơ khí cùng huyện được 5 năm nhưng anh B. không được ký kết hợp đồng lao động, không được đóng bảo hiểm. Đối với lao động tự do, nhất là những người làm việc nặng nhọc, có rủi ro tai nạn nghề nghiệp cao như xây dựng, cơ khí, vận tải... thì việc tham gia BHXH rất cần thiết. Bởi trong trường hợp xảy ra rủi ro, người lao động sẽ được bảo đảm các chế độ theo quy định, giảm bớt gánh nặng cuộc sống. 

Để đạt mục tiêu đến năm 2025, toàn tỉnh có khoảng 55% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH, BHXH tỉnh đang đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, nhất là hướng tới phát triển người tham gia là lao động ở khu vực phi chính thức. Từ đầu năm đến nay, ngành BHXH đa dạng hóa hình thức tuyên truyền về chính sách bảo hiểm cho người lao động như tổ chức livestream qua mạng xã hội; cử cán bộ đi tuyên truyền tại các khu dân cư, doanh nghiệp; gửi thư kêu gọi... 

Những chính sách BHXH tự nguyện được mở rộng giúp cho những lao động tự do tham gia để khi hết tuổi lao động được hưởng các chế độ như người hưu trí. Từ ngày 1.1.2021-31.12.2025, người tham gia BHXH tự nguyện theo quy định thuộc hộ nghèo, cận nghèo được tỉnh trích ngân sách hỗ trợ thêm 10% mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn (ngoài mức 30% đối với người thuộc hộ nghèo và 25% đối với người thuộc hộ cận nghèo đã được ngân sách nhà nước hỗ trợ).

NGUYỄN THẢO