Nhiều "khoảng trống" trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Cục Quản lý thị trường Hải Dương tổ chức trưng bày nhận diện hàng thật-hàng giả

Chịu thiệt

Chị Nguyễn Thị Phương ở phường Hiệp Sơn (Kinh Môn) thích mua sắm qua mạng vì trên Facebook và một số sàn thương mại điện tử các sản phẩm được giới thiệu rất phong phú, mẫu mã đẹp mà giá lại hợp lý. Dù đã nhiều lần mua hàng online nhưng chị vẫn gặp phải tình trạng sản phẩm nhận được khác hẳn so với quảng cáo. Có lần, chị Phương đặt mua một bộ quần áo với giá 150.000 đồng. Khi nhận hàng chị thực sự thất vọng vì từ kiểu dáng, màu sắc đến chất liệu vải không hề giống quảng cáo. Cho rằng giá trị sản phẩm thấp nên chị Phương đành chấp nhận, chỉ thông tin để người thân, đồng nghiệp tránh xa cửa hàng online này. Chị Phương cho rằng, việc mua hàng trực tuyến cũng có khi may rủi bởi không phải khi nào, NTD cũng nhận được sản phẩm đúng như mẫu mã, bảo đảm chất lượng như những lời quảng cáo, giới thiệu của người bán. 

Trên thị trường hiện nay có những sản phẩm có tên na ná các thương hiệu nổi tiếng. Thông thường, tên của các sản phẩm này chỉ khác biệt một vài chữ cái khiến người mua khó nhận ra. Các sản phẩm này còn có hình minh họa, phông chữ, màu sắc bao bì y hệt với sản phẩm chính hãng nên không ít NTD bị nhầm lẫn.

Qua công tác kiểm soát thị trường của ngành chức năng cho thấy vẫn còn không ít các sản phẩm hàng hoá kém chất lượng, hàng giả, mất an toàn vệ sinh thực phẩm, gây hại cho sức khoẻ NTD được sản xuất, lưu thông trên thị trường. Từ năm 2009 đến hết năm 2021, Cục Quản lý thị trường Hải Dương kiểm tra 17.994 vụ, xử lý 16.281 vụ vi phạm hành chính về các hành vi buôn bán hàng nhập lậu, hàng cấm, hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ, nhãn hàng hóa, an toàn vệ sinh thực phẩm và các hành vi vi phạm khác. Qua đó, tiêu hủy, buộc tiêu hủy hàng trăm tấn hàng hóa vi phạm với trị giá hàng chục tỷ đồng.

Bất cập trong quá trình thực thi

Theo Sở Công thương, hiện nay chưa có bộ tài liệu thống nhất về thực thi công tác phổ biến, giáo dục pháp luật bảo vệ quyền lợi NTD trên phạm vi cả nước. Vì vậy nội dung phổ biến pháp luật bảo vệ quyền lợi NTD còn dàn trải, thiếu trọng tâm, chưa sát với nhu cầu trực tiếp của NTD. Nguồn nhân lực và kinh phí bảo đảm cho công tác phổ biến, tuyên truyền pháp luật bảo vệ quyền lợi NTD còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của công tác tuyên truyền. Đơn cử như một trong những nhiệm vụ của tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi NTD là thực hiện tuyên truyền, phổ biến pháp luật bảo vệ quyền lợi NTD, phổ biến kiến thức tiêu dùng, song các tổ chức này lại không được bố trí kinh phí, không có cơ chế hỗ trợ cụ thể để thực hiện. Hoạt động bảo vệ quyền lợi NTD tại cấp huyện và xã ít được quan tâm triển khai, nên chưa xây dựng kênh tiếp nhận thông tin, tư vấn giải quyết tranh chấp của NTD.

Theo anh Vũ Minh Hải, Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ NTD tỉnh, trên thực tế, có rất nhiều vụ việc NTD bị xâm hại quyền lợi, nhưng số vụ khiếu nại lên cơ quan có thẩm quyền để xử lý không nhiều. Trong giai đoạn 2011-2021, Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ NTD tỉnh chỉ tiếp nhận và giải quyết thành công 50 vụ việc - một con số quá nhỏ so với vi phạm trên thực tế. Nguyên nhân là NTD vẫn còn tâm lý e ngại khiếu nại khi quyền lợi của mình bị xâm phạm. Nhiều trường hợp bị xâm hại về quyền lợi khi mua hàng không biết khiếu nại ở đâu, yêu cầu bồi thường như thế nào. Có những vụ nhỏ lẻ, người tiêu dùng cũng cho qua…

Hoạt động của Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ NTD tỉnh gặp nhiều khó khăn, hội viên tuy đông, nhưng cán bộ trực tiếp thực hiện các hoạt động chỉ có 1-2 người kiêm nhiệm. Hội không có kinh phí trang trải cho hoạt động, đến nay  vẫn chưa kiện toàn và chưa tổ chức được Đại hội nhiệm kỳ 2020-2025.

Một hạn chế nữa là hiệu quả giải quyết các vụ việc có liên quan đến nhiều sở, ban, ngành chưa cao. Một số vụ việc liên quan đến nhiều đơn vị, khi cần xin ý kiến cơ quan liên quan thời gian thường kéo dài, nhiều trường hợp không nhận được phản hồi của đơn vị xin ý kiến. Tình trạng này khiến cho quá trình giải quyết vụ việc của NTD không thông suốt, gây tâm lý bức xúc cho NTD.

Hiện toàn bộ các quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi NTD chỉ phù hợp với các giao dịch, kinh doanh, tiêu dùng truyền thống mà chưa tính đến một số phương thức mới, hiện đại, đặc biệt là sự phát triển của các hoạt động thương mại điện tử. Các chế tài xử lý vi phạm hành chính hiện nay chưa đủ tính răn đe và chưa đủ sức bảo vệ quyền lợi NTD...

HOÀNG QUÂN