Bảo vệ, phát huy giá trị bảo vật quốc gia

Nhà phẩm, nơi lưu giữ tòa cửu phẩm liên hoa chùa Giám đã xuống cấp 

Hải Dương hiện có 8 hiện vật, nhóm hiện vật được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia, gồm: trống đồng Hữu Chung; 2 tòa cửu phẩm liên hoa ở chùa Giám (xã Định Sơn, Cẩm Giàng) và chùa Động Ngọ (xã Tiền Tiến, TP Hải Dương); các bia “Thanh Mai Viên Thông tháp bi” (chùa Thanh Mai, xã Hoàng Hoa Thám), “Côn Sơn Tư Phúc tự bi”, “Thanh Hư Động” (chùa Côn Sơn, phường Cộng Hòa, đều ở Chí Linh); hệ thống bia ma nhai động Kính Chủ (phường Phạm Thái, Kinh Môn); bia “Sùng Thiên tự bi” ở chùa Dâu (xã Nhật Tân, Gia Lộc).

Các bảo vật quốc gia được làm bằng những chất liệu khác nhau như đá, đồng và gỗ, đều là các cổ vật có giá trị đặc biệt tiêu biểu về lịch sử, văn hoá, khoa học của đất nước. Đây là những tài sản vô giá, nếu không được giữ gìn, bảo quản cẩn thận hoặc bị mất đi thì không gì có thể thay thế được. 

Hiện các bảo vật quốc gia đều nằm ở các di tích và có Ban Quản lý di tích thuộc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch, UBND cấp huyện hoặc cấp xã trực tiếp quản lý. Ban Quản lý các di tích đều xây dựng phương án bảo vệ, bố trí người chịu trách nhiệm chính, hầu hết được lắp đặt các trang thiết bị bảo đảm an ninh, an toàn. Mỗi bảo vật quốc gia còn có hệ thống che chắn tránh ảnh hưởng của thời tiết và phát huy được giá trị của từng hiện vật.

Tuy nhiên, không phải nơi nào bảo vật quốc gia cũng đang được bảo vệ tốt.

Chùa Giám có tên chữ là Nghiêm Quang tự (ở xã Định Sơn, Cẩm Giàng) xây dựng từ thời Lý, được xếp hạng di tích cấp quốc gia vào năm 1974. Đến năm 2017, cùng một số công trình khác của huyện Cẩm Giàng, chùa Giám được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Không chỉ nổi tiếng khi thờ Đại danh y - Thiền sư Tuệ Tĩnh, chùa Giám còn được chú ý bởi nơi đây lưu giữ 1 trong 3 tòa cửu phẩm liên hoa là bảo vật quốc gia của cả nước.

Tòa tháp đặt trong nhà phẩm, tuổi thọ khoảng 300 năm, được công nhận bảo vật quốc gia vào tháng 7.2015. Trên các tầng hoa sen có 144 pho tượng ở 54 lần cánh sen, tầng trên cùng có tượng A Di Đà. Khoảng 5 năm gần đây, cả tòa tháp và nhà phẩm đều xuống cấp. Theo trụ trì chùa Giám, Thượng tọa Thích Thanh Lương, tòa phẩm đã hư hỏng, mái ngói bị xô, vỡ nên nước mưa dột xuống, ảnh hưởng đến kết cấu, chất lượng tòa tháp. Tòa nhà đã bị nghiêng, UBND xã Định Sơn sử dụng cột sắt chống đỡ để ngôi nhà không bị đổ. Hiện nay hệ thống bi của tòa tháp đã hỏng, không quay được.

Năm 2022, UBND huyện Cẩm Giàng đã lập dự án tu bổ, tôn tạo khu di tích chùa Giám trong đó có hạng mục nhà phẩm và tòa cửu phẩm liên hoa. Dự án đang trong quá trình thực hiện các bước thẩm định. 

Với một số bảo vật quốc gia khác, tuy đã có các biện pháp bảo vệ nhưng vẫn chưa phát huy hết giá trị. Trống đồng Hữu Chung đang lưu giữ ở Bảo tàng tỉnh, thuộc nền văn hóa Đông Sơn đã tồn tại hàng nghìn năm trong lòng đất nên có hiện tượng bị ăn mòn, làm ảnh hưởng đến độ bền cũng như giá trị  thẩm mỹ. Lớp patin trên hiện vật có một vài chỗ nhỏ bị mủn bục, bề mặt còn nhiều tạp chất che mờ họa tiết hoa văn trang trí. Năm 2018, Bảo tàng tỉnh phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiến hành bảo quản trị liệu, tạo lớp màng phủ bảo vệ kéo dài tuổi thọ cho hiện vật. Bảo tàng tỉnh đã trưng bày hiện vật bên trong tủ kính, đặt ở vị trí trang trọng. Bà Nguyễn Thị Liên, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh cho biết: “Bảo vật tuy đã được trưng bày trong tủ kính nhưng tủ đã cũ và lạc hậu, độ chiếu sáng chưa bảo đảm nên chưa tôn được giá trị của hiện vật. Bảo tàng hiện chưa có hệ thống camera giám sát hỗ trợ công tác bảo vệ”.

Để phát huy giá trị của các bảo vật quốc gia, cần quan tâm hơn nữa công tác nâng cấp, tu bổ các di tích, xây dựng phương án bảo vệ các bảo vật đang bị xuống cấp. Tổ chức nhiều cuộc trưng bày, nói chuyện chuyên đề hoặc các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử, địa danh, làm clip giới thiệu về di tích, bảo vật quốc gia để người dân, du khách thập phương hiểu hết về những tác phẩm mang các giá trị văn hóa, lịch sử đặc biệt này.

NGỌC THỦY