Thúc đẩy bình đẳng giới góp phần giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh

Bất bình đẳng giới là nguyên nhân làm gia tăng tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh và ngược lại, mất cân bằng giới tính sẽ làm sâu sắc thêm vấn đề bất bình đẳng giới. Ngày Quốc tế trẻ em gái 11.10 năm nay có chủ đề "Thúc đẩy bình đẳng giới góp phần giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh".

Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đó là hành vi lựa chọn giới tính thai nhi của các cặp vợ chồng

Mất cân bằng giới tính khi sinh có xu hướng gia tăng

Hiện nay, mất cân bằng giới tính khi sinh ở một số quốc gia châu Á đang là một trong những thách thức lớn của công tác dân số. Ở Việt Nam, từ cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 1999, tỷ số giới tính khi sinh là 107 bé trai/100 bé gái, 10 năm sau đến cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, tỷ số này là 110,5 và tăng lên 113,8 năm 2013 và cho đến nay tỷ số này vẫn dao động xung quanh ngưỡng 114,8.

Theo Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình Nguyễn Thị Ngọc Lan, ở nước ta, mất cân bằng giới tính khi sinh có xu hướng tiếp tục tăng và lan rộng ở cả nông thôn, thành thị, ở tất cả các vùng, miền.

Cả nước đã có 55/63 tỉnh thành có tỷ số giới tính khi sinh cao trên 108/100. Riêng tại tỉnh Lạng Sơn, tỷ số giới tính khi sinh là 116,3/100 (năm 2018), cao hơn mức bình quân chung của cả nước.

Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đó là hành vi lựa chọn giới tính thai nhi của các cặp vợ chồng. Mong muốn có con trai hiện nay không chỉ dừng ở biểu hiện tâm lý mà đã thể hiện thành hành động tìm kiếm con trai.

Các quan niệm xã hội và tín ngưỡng đòi hỏi con trai phải gánh vác việc thờ cúng tổ tiên; con trai giúp củng cố địa vị của cha mẹ trong xã hội; đứa con sinh ra phải mang họ của bố; người chồng thường là chủ hộ trong gia đình, có quyền quyết định những việc lớn.

Theo phong tục ở nhiều địa phương chỉ có con trai được thừa kế tài sản của cha mẹ, vị thế của người phụ nữ không được coi trọng... Tất cả những điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi cá nhân, các cặp vợ chồng, gia đình và dòng họ.

Cùng với đó là sự lạm dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật giúp khả năng nhận biết giới tính sớm của thai nhi trong điều khiện khả năng phá thai dễ dàng, chi phí không cao.

Hệ lụy lâu dài

Mất cân bằng giới tính khi sinh thuộc loại mất cân bằng vật chất - nền tảng của sự tồn tại và phát triển bền vững của xã hội, do vậy phát sinh nhiều hệ lụy.

Theo các nhà nhân khẩu học, mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới cấu trúc dân số Việt Nam trong tương lai, dẫn tới việc dư thừa nam giới trong xã hội. Nếu không có những biện pháp can thiệp kịp thời, dự báo đến năm 2050, Việt Nam sẽ thiếu từ 2,3 đến 4,3 triệu phụ nữ.

Bên cạnh đó, mất cân bằng giới tính còn có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng đối với phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và ảnh hưởng tới cuộc sống của phụ nữ, nam giới, gia đình và cộng đồng.

Sẽ tạo ra những hậu quả lâu dài về mặt xã hội và nhân khẩu học như gia tăng áp lực buộc các em gái phải kết hôn sớm; làm tăng tệ nạn mại dâm, HIV/AIDS, nạn buôn bán phụ nữ, trẻ em gái và các hình thức bạo lực gia đình đối với phụ nữ và trẻ em gái, bất bình đẳng, ly hôn; bất ổn xã hội, suy giảm sức khoẻ, sức khỏe sinh sản do những thất vọng về mặt xã hội và tình dục ở nam giới.

Cùng với đó, sinh nhiều bé trai, ít bé gái thì khi lớn lên, lao động nữ khan hiếm, những ngành sử dụng nhiều lao động nữ có nguy cơ khó tuyển dụng lao động và ngược lại, lao động nam nhiều, cho nên nam giới sẽ phải cạnh tranh gay gắt hơn trên thị trường lao động.

Trao quyền, vị thế cho phụ nữ và trẻ em gái

Do những hậu quả kinh tế, xã hội nặng nề của mất cân bằng giới tính khi sinh, Nghị quyết số 21 của Hội nghị T.Ư 6 (khóa XII) về “Công tác dân số trong tình hình mới” đã đề ra mục tiêu “đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên”, trước hết, “đến năm 2030, tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống”.

Để thực hiện được mục tiêu này, cần triển khai cả một hệ thống giải pháp, vừa cấp bách, vừa lâu dài. Trước tiên cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức đầy đủ hiểm họa của mất cân bằng giới tính khi sinh.

Theo các chuyên gia, một giải pháp then chốt nhằm ngăn chặn tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là phải tăng cường công tác bình đẳng giới và nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em gái; tạo điều kiện và cơ hội cho phụ nữ và bé gái được tiếp cận các cơ hội, nguồn lực để có thể không chỉ thụ hưởng một cuộc sống khỏe mạnh mà còn có cơ hội phát triển, đóng góp cho gia đình và xã hội.

Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức của người dân, phát huy hơn nữa sự tham gia của nam giới vì bình đẳng giới, để mọi người thấy con gái hay con trai đều có giá trị như nhau, đều cần thiết như nhau, đều có thể làm nên sự rạng rỡ cho gia đình, đều có thể trở thành người có ích cho xã hội.

Trong tuyên truyền, giáo dục cần chú trọng giáo dục bằng biện pháp nêu gương, cần đưa những hình ảnh, câu chuyện về các nhà khoa học, chính khách nữ nổi tiếng để tuyên truyền, giáo dục rộng rãi trong cộng đồng. Từ đó, sẽ tạo ra sức lan tỏa mạnh mẽ về vị trí, vai trò của phụ nữ trong xã hội.

Đồng thời, thúc đẩy mạnh mẽ việc thực thi nghiêm minh pháp luật về giải quyết mất cân bằng giới tính khi sinh, nghiêm cấm các hành vi hướng dẫn, tư vấn, cung cấp dịch vụ lựa chọn, xác định giới tính trước khi sinh trong các cơ sở y tế, tại cộng đồng và trong toàn xã hội.

Theo TTXVN