Sống thiếu nước và dưỡng khí suốt 40 năm

Nhà làm vườn David Latimer, 80 tuổi, từ Cranleigh (Anh) trồng cây trong bình thủy tinh vào năm 1960. 12 năm sau (1972), ông quyết định nút kín miệng chai, cách ly thực vật bên trong với môi trường thông thoáng bên ngoài.

Mới đây, David Latimer đã cùng “vườn chai” 53 tuổi (tính từ 1960) tham dự chương trình “Thời điểm các câu hỏi cho nhà làm vườn” của kênh Radio 4. Các chuyên gia của chương trình đã ca ngợi về một ví dụ tuyệt vời của loài thực vật có thể tái sử dụng chất thải của chính nó. Tác động từ bên ngoài vào chỉ là ánh sáng mặt trời mà thôi.

"Khu vườn" kín mít này hoạt động tốt nhờ vào hệ sinh thái tự cung tự cấp với mùn cây trồng và vi khuẩn trong đất hợp tác làm việc cùng nhau. Nước bên trong chai liên tục được tái chế, trong khi vi khuẩn phá hủy phần cây trồng mục nát để cung cấp khí carbon cho sự phát triển của cây.

Latimer - kỹ sư điện đã nghỉ hưu - muốn thử nghiệm một giả thuyết rằng thực vật có thể tự thân tồn tại trong môi trường khép kín. Ông đã cho đất vào đáy của một chiếc bình thủy tinh lớn, đặt trong lòng đất 4 hạt giống của cùng một loài thực vật. Trong chiếc bình dung tích 10 gallon, 4 cây đã phát triển độc lập và cùng nhau lớn lên trong vòng 12 năm. Đến khi miệng bình bị gắn chặt nút, cô lập với môi trường xung quanh thì ba cây đã dần héo úa, tàn lụi. Trong khi đó cây thứ tư vẫn ung dung phát triển. Latimer tưới nước cho cây trong bình chỉ hai lần mà lần cuối là vào năm 1972 trước khi nút chặt miệng bình. Latimer đã để chiếc bình trong ngôi nhà cũ của mình ở Ormskirk, Lancs trong 25 năm. Sau này khi đã nghỉ hưu cùng vợ ở Survey, ông đã đeo dây an toàn cho bình để di chuyển nó trong suốt cuộc hành trình về nơi ở mới.

Loại thực vật  còn sống trong bình là cây rau trai theo tiếng La tinh là Tradescanthia. Cây có một tán lá khỏe mạnh, xanh mướt, tỏa đều trong chiếc bình hình tròn mà quanh nó là bầu không khí có chứa a xít sulfuric. Giống như những loài thực vật khác sống ngoài tự nhiên, mẫu vật đóng chai của Latimer vẫn thực hiện chu trình quang hợp trong chu kỳ sống.

Từ khi về nơi ở mới, Latimer đã cất chiếc bình dưới gầm cầu thang, gần cửa sổ hành lang ngôi nhà trong suốt 27 năm qua. Latimer hy vọng sẽ vượt qua thử nghiệm rồi bàn giao cho các con đã trưởng thành của ông sau khi ông qua đời. Nếu họ không muốn tiếp tục chăm sóc thì có thể gửi cho Hiệp hội Các nhà làm vườn hoàng gia.

Khởi đầu từ lễ Phục sinh năm 1960, Latimer muốn xem liệu rằng thực vật có thể tồn tại trong môi trường hoàn toàn cô lập hay không và sống được bao lâu. Theo hồi tưởng của Latimer thì thoạt đầu ông thử nghiệm với cây trường xuân nhưng chúng yểu mạng chứ không như tên gọi. Kế tiếp các loại thực vật khác được lựa chọn như pilea rồi đến chlorphytum trong vòng 2 năm. Cuối cùng ông nhận thấy cây Tradescantia là phù hợp với vấn đề phát triển trong môi trường kín.

Tạ Xuân Quan (TN)