​Singapore và Malaysia nỗ lực cải thiện quan hệ, giải quyết bất đồng

Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long (trái) và Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad trong cuộc họp báo chung tại Putrajaya, Malaysia, ngày 9.4

Trong hai ngày 8 và 9.4.2019, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã thực hiện chuyến thăm tới Malaysia. Chuyến thăm là cơ hội để hai quốc gia láng giềng này cải thiện và thúc đẩy quan hệ hợp tác vốn có trong bối cảnh hai nước tồn tại nhiều bất đồng.

Quan hệ nhiều thăng trầm

Trên thực tế, mối quan hệ giữa Malaysia và Singapore trở nên lạnh nhạt từ khi Singapore tách khỏi Liên bang Malaysia vào năm 1965. Mối quan hệ này đặc biệt trở nên băng giá trong giai đoạn ông Mahathir làm Thủ tướng nhiệm kỳ đầu tiên (năm 1981-2003) nhưng đã dần trở nên tốt đẹp hơn dưới thời cựu Thủ tướng Najib Razak.

Trong giai đoạn này, dự án đường sắt cao tốc (HSR) nối liền Malaysia và Singapore được chính phủ hai nước ký kết hồi tháng 12-2016 với tổng số vốn đầu tư khoảng 17 tỷ USD. Thỏa thuận này đánh dấu một thời khắc lịch sử trong quan hệ song phương và phản ánh cam kết của cả hai nước về dự án được lựa chọn. Tiếp đó, trong chuyến thăm Singapore và dự cuộc họp thường niên giữa Singapore và Malaysia lần thứ 8 vào tháng 1-2018, Thủ tướng Malaysia Najib Razak và Thủ tướng nước chủ nhà Lý Hiển Long đã ký thỏa thuận về tuyến đường sắt Liên kết Hệ thống Trung chuyển nhanh (RTS) kết nối thành phố Johor Baru, thuộc bang Johor của Malaysia, với khu vực Woodlands của Singapore. Cùng với Tuyến đường sắt tốc độ cao kết nối thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia với Singapore, RTS là một dự án giao thông quan trọng khác giữa hai nước. Dự kiến tuyến đường sắt này bắt đầu đi vào hoạt động vào năm 2024.

Tuy nhiên, sóng gió lại bao trùm quan hệ giữa hai quốc gia láng giềng sau khi ông Mahathir tái đắc cử Thủ tướng Malaysia hồi đầu tháng 5-2018. Chỉ trong vài tuần sau khi nhậm chức, ông Mahathir đã tuyên bố hủy bỏ dự án xây đường sắt cao tốc nối Kuala Lumpur và Singapore trị giá nhiều tỷ USD nhằm thực hiện chủ trương cắt giảm nợ quốc gia. Tuy nhiên, sau đó ông nói rằng dự án có thể bị tạm dừng và không bị hủy bỏ, đồng thời cho biết sẽ cử đoàn công tác sang Singapore để thương lượng về vấn đề này.

Quan hệ Malaysia và Singapore tiếp tục căng thẳng vào tháng 6-2018, khi Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad cho biết nước này sẽ tìm cách đàm phán lại Thỏa thuận cung cấp nước sinh hoạt cho Singapore ký kết từ năm 1962 và có giá trị đến 2061 vì nó quá rẻ, đồng thời khẳng định đây là một vấn đề mà Malaysia cần giải quyết với Singapore.

Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad cho rằng việc Kuala Lumpur cung cấp nước sinh hoạt cho Singapore với mức giá chỉ 3 cent Malaysia cho mỗi 1.000 gallon (khoảng 3,785 m3) là "vô cùng nực cười". Theo thỏa thuận cung cấp nước ký năm 1962, Cơ quan quản lý nước Singapore có thể lấy 250 triệu gallon (tương đương 946.250 m3) nước chưa xử lý mỗi ngày từ sông Johor với giá 3 cent cho 1.000 galon. Đổi lại bang Johor được quyền nhận lại 2% tổng số nước cung cấp cho Singpore mỗi ngày, đã được Singapore xử lý, tương đương với 5 triệu gallon với giá 50 cent cho 1.000 gallon. Thỏa thuận năm 1962 cũng quy định rõ phía Malaysia không thể đơn phương tăng giá nước sinh hoạt cung cấp cho Singapore.

Hồi cuối năm 2018, Singapore và Malaysia lại vướng vào tranh chấp trên biển khi Chính phủ Malaysia tuyên bố muốn xây dựng một đảo đá tại cửa ngõ eo biển Singapore, khu vực chiến lược quan trọng với quốc đảo Singapore. Singapore đã phản đối kế hoạch của Malaysia mở rộng hạn chế đối với một cảng mà Singapore cho rằng xâm phạm lãnh hải nước này. Cùng với tranh chấp trên biển, Singapore và Malaysia cũng vướng vào vấn đề tranh chấp trên không theo đó Singapore tuyên bố sử dụng Hệ thống Hướng dẫn hạ cánh (ILS) tại sân bay Seletar cách bang Johor của Malaysia không xa khiến hãng hàng không Malaysia Airlines phải tạm hoãn kế hoạch bay từ sân bay Seletar, còn phía Kuala Lumpur thiết lập vùng cấm bay ở khu vực Pasir Gudang.

Nhằm giải quyết những bất đồng và xây dựng quan hệ đối tác cạnh tranh cùng phát triển với Singapore, ngày 12 và 13-11, Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad đã thực hiện chuyến thăm chính thức tới Singapore. Trong chuyến thăm, Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad nhấn mạnh mặc dù vẫn tồn tại khác biệt và cạnh tranh song Kuala Lumpur và Singapore đã trở nên phụ thuộc lẫn nhau như là những đối tác thương mại chủ chốt và sẽ tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, đặc biệt trong khuôn khổ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Những tín hiệu tích cực

Trong thời gian gần đây, Malaysia và Singapore đã duy trì các kênh liên lạc và tích cực giải quyết các vấn đề song phương, bất chấp cuộc “khẩu chiến” giữa các quan chức hai bên có lúc leo thang dẫn đến căng thẳng trong quan hệ giữa hai nước.

Hồi tháng 1-2019, tại cuộc gặp giữa Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan và người đồng cấp Malaysia Saifuddin Abdullah tại Singapore, hai nước đã khẳng định cần phải hành động "bằng tất cả thiện chí" để vượt qua những bất đồng. Trong tuyên bố chung sau cuộc gặp, hai bên đã nhất trí từng bước tiến hành các biện pháp nhằm giảm căng thẳng liên quan đến những tranh chấp trên biển và trên không, theo đó Singapore tạm hoãn sử dụng Hệ thống trợ giúp hạ cánh tại sân bay Seletar cách bang Johor của Malaysia không xa, còn phía Kuala Lumpur cũng hủy bỏ vùng cấm bay ở khu vực Pasir Gudang gần đó. Về lĩnh vực hàng hải, hai bên nhất trí thành lập một nhóm công tác nhằm thảo luận các vấn đề liên quan những giới hạn về cảng biển.

Hai bên cũng đã và đang được giải quyết như việc hoãn thực hiện dự án xây dựng tuyến đường sắt cao tốc kết nối Kuala Lumpur với Singapore, Hiệp định 1962 về cung cấp nước giữa hai bên.

Một dấu hiệu tích cực nữa là ngay trước thềm chuyến thăm Malaysia của Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, hai nước đã đạt thỏa thuận chấm dứt tranh chấp không phận kéo dài nhiều tháng đồng thời ngừng đưa ra tuyên bố về vùng biển chồng lấn.

Với các điều kiện thuận lợi như vậy nên tại hội nghị hẹp lần thứ 9 trong khuôn khổ chuyến thăm lần này, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long và Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad đã có cuộc trao đổi về các vấn đề song phương cũng như tất cả các vấn đề còn tồn động giữa hai bên. Đây là lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo Singapore và Malaysia gặp nhau theo cơ chế hội nghị hẹp.

Trong cuộc gặp này, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long và Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad đã cam kết hợp tác để giải quyết tranh chấp lãnh thổ  giữa hai nước láng giềng. Hai bên hoan nghênh các động thái nhằm giảm căng thẳng.

Thủ tướng Malaysia Mahathir cho biết :"Chúng tôi nhất trí rằng nguyên tắc cơ bản là giải quyết các vấn đề quan tâm một cách xây dựng và hữu nghị". Về phần mình, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long tuyên bố :"Là nước láng giềng gần gũi, Singapore và Malaysia cần sẵn sàng cho những vấn đề nảy sinh giữa hai nước, miễn là chúng ta có thể giải quyết chúng một cách xây dựng, chúng ta có thể hạn chế được các tác động phụ của chúng".

Về lĩnh vực hàng hải, hai bên nhất trí thành lập một nhóm công tác để thảo luận các vấn đề liên quan những giới hạn về cảng biển. Hai nhà lãnh đạo cũng cho biết các cuộc đàm phán về biên giới trên biển sẽ bắt đầu sau 1 tháng nữa.

Có thế thấy sau rất nhiều những căng thẳng, việc hai nhà lãnh đạo Malaysia và Singapore cam kết hợp tác giải quyết các vấn đề còn tồn đọng trong chuyến thăm này cho thấy quyết tâm giải quyết các vấn đề quan tâm một cách xây dựng và hữu nghị của hai nước láng giềng vốn rất gần gũi này.

Theo TTXVN