Ngày 8-12-1956, nói chuyện tại lớp nghiên cứu chính trị khóa II, Trường Đại học Nhân dân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ:
“Lười thì không tiến bộ, siêng thì chắc thành công. Các bạn cố gắng mãi, như vậy là anh hùng”.
Nói chuyện với lớp, Người cho rằng: Trong xã hội, trong cả thế giới, trong một nước và trong bản thân mỗi con người đều có thiện và ác. Nói về mỗi một người chúng ta, nếu hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, thế là thiện. Nếu chỉ lo cho lợi ích riêng của mình, không lo đến lợi ích chung của nước nhà, của dân tộc, thế là ác. Thực hành chí công vô tư, cần, kiệm, liêm, chính, thế là thiện. Nếu phạm phải quan liêu, mệnh lệnh, tham ô, lười biếng, thế là ác. "Thiện và ác là hai cái mâu thuẫn, luôn luôn đấu tranh gay gắt với nhau. Cuộc đấu tranh ấy phải trường kỳ và gian khổ, nhưng cuối cùng thì ác nhất định bại, thiện nhất định thắng".
Về chuyên chính dân chủ nhân dân, Người phân tích: "Chế độ nào cũng có chuyên chính. Vấn đề là ai chuyên chính với ai?... Dưới chế độ dân chủ nhân dân, chuyên chính là đại đa số nhân dân chuyên chính với thiểu số phản động chống lại lợi ích của nhân dân, chống lại chế độ dân chủ của nhân dân. Như cái hòm đựng của cải thì phải có cái khoá. Nhà thì phải có cửa. Khoá và cửa cốt đề phòng kẻ gian ăn trộm. Dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, chuyên chính là cái khoá, cái cửa để đề phòng kẻ phá hoại, nếu hòm không có khoá, nhà không có cửa thì sẽ mất cắp hết. Cho nên có cửa phải có khoá, có nhà phải có cửa. Thế thì dân chủ cũng cần phải có chuyên chính để giữ gìn lấy dân chủ".
Trước đó, ngày 19-1-1955, nói chuyện tại buổi lễ khai mạc Trường Đại học Nhân dân Việt Nam, Người nêu rõ: “Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình phải làm thế nào cho ích lợi nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào?”. Trong trường, cần có dân chủ. Đối với mọi vấn đề, thầy và trò cùng nhau thảo luận, ai có ý kiến gì đều thật thà phát biểu. Điều gì chưa thông suốt, thì hỏi, bàn cho thông suốt. Dân chủ nhưng trò phải kính thầy, thầy phải quý trò, chứ không phải là “cá đối bằng đầu”. Đồng thời, thầy và trò cần giúp đỡ những anh chị em phục vụ cho nhà trường. Các anh chị em nhân viên thì nên thi đua sao cho cơm lành canh ngon để cho học sinh ǎn no, học tốt.
Ngày nay, làm theo lời Bác dạy, các thế hệ thanh niên, sinh viên Việt Nam đang thi đua học tập, thi đua tiến bộ, xung phong công tác xã hội, rèn luyện để trở thành chủ nhân xứng đáng cho tương lai của nước nhà.
PHƯƠNG DUNG(biên soạn)