Người sưu tập 1.000 bút tích các nhà văn Việt

Tập một "Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam"
 và một số tác phẩm của Trần Thanh Phương.

Tập đầu của bộ sách này đãđược Nhà xuất bản Giáo dục in vào năm 2008 với hơn 250 chân dung và bút tích củacác nhà văn Việt Nam qua các thời kỳ.

Đây là tư liệu quývề các nhà văn Việt Namđược thực hiện một cách kiên trì trong hơn 30 năm qua. Phóng viên đã có cuộc tròchuyện với nhà báo Trần Thanh Phương xung quanh công việc sưu tập của ông.

Thưaông, từ đâu ông có ý định và theo đuổi công việc sưu tập tài liệu kiên trì đếnvậy?

Trần Thanh Phương: Chuyện là cuối năm 1968, tôi có bài báo đầu tiên trongđời viết về thiếu niên Nguyễn Văn Hòa quê ở Thừa Thiên-Huế mới 15 tuổi đã “hailần dũng sĩ” in trên báo Nhân Dân.

Báo phát hành, tôi vui mừng khôn xiết. Nhưngniềm hạnh phúc chỉ kéo dài được vài tiếng đồng hồ thì nhà báo Trần Kiên - thủtrưởng trực tiếp của tôi lúc đó kêu lên hỏi: “Cậu lấy tài liệu ở đâu để viết bài“15 tuổi hai lần dũng sĩ” đăng số báo hôm nay? Đồng chí Tố Hữu vừa gọi điện choTổng Biên tập Hoàng Tùng, cần gặp tác giả bài báo. Cậu gặp anh Hoàng Tùng báocáo thật kỹ nhé.”

Tôi hoảng quá, vì nhà thơ Tố Hữu lúc đó là Trưởng ban Tuyênhuấn Trung ương, nhà báo Hoàng Tùng là Tổng Biên tập báo Nhân Dân từ năm 1951,còn tôi chỉ vừa tốt nghiệp đại học.

Nhưng nỗi lo bỗng nhẹ nhàng khi nhà báo HoàngTùng thông báo: “Đồng chí Tố Hữu muốn gặp nhân vật trong bài viết của Phương vìthấy nhân vật thú vị và là đồng hương của nhà thơ.”

Chuyện thú vị là không lâusau đó, tôi được đọc bài thơ dài 112 câu lục bát của nhà thơ Tố Hữu: “Em tên làNguyễn Văn Hòa/ Mẹ em thường gọi em là Cu Theo/ Cha đi tập kết, nhà nghèo/ Sớmkhuya tay mẹ chống chèo nuôi con...”

Nếu nhớ không lầm, bài thơ này của Tố Hữuđược học thuộc lòng trong sách giáo khoa. Từ chuyện bài báo đầu đời “bị” các sếphỏi “lấy tư liệu ở đâu,” nên tôi có ý thức trong việc sưu tầm tài liệu, lâu ngàythành niềm đam mê.

Thế còn "Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam" hẳn phải cómột câu chuyện khác?

Trần Thanh Phương: Cũng như nhiều độc giả yêu quý tác phẩmcủa các nhà văn, tôi tò mò muốn biết nét chữ của người viết ra hàng ngàn hàngvạn trang sách như thế nào, chân dung của các nhà văn mà mình biết tiếng ra sao.

Trong "Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam" tập một, mỗi nhà văn được tôichia thành sáu phần: Vài nét tiểu sử văn học; Những tác phẩm đã xuất bản, Đoạnthơ (văn) tâm đắc; Lời nhận xét của đồng nghiệp; Chân dung và bút tích.

Nhưngđiều khiến tôi tâm đắc nhất vẫn là chân dung và bút tích của các nhà văn. Vìnhững phần khác có thể tìm được ở những cuốn sách khác, thậm chí có thể tìm dễdàng trên Internet.

Riêng bút tích và chân dung phải tìm gặp tác giả mới cóđược, bởi nhà văn lâu nay thường âm thầm góp mặt với đời bằng tác phẩm chứ cómấy khi lộ diện như ca sĩ, diễn viên... để thiên hạ chụp hình và xin chữ ký.

Với cương vị một nhà báo làm nghề hơn 40 năm, chắc rằng công việc sưu tầm búttích và chân dung các nhà văn của ông khá thuận lợi?

Trần Thanh Phương: Bút tíchnhà văn đầu tiên tôi sưu tập là của nhà thơ Phạm Huy Thông - tác giả "Tiếng địchsông Ô."

Đến nay, nếu in hết phải hơn 1.000 chân dung và bút tích các nhà vănViệt Nam có trong sưu tập của tôi. Gọi là sưu tập, nhưng thực chất là tôi đi“xin chữ” và hình ảnh của các nhà văn.

Lúc chưa có Internet và điện thoại diđộng như vây giờ, đi xin chữ khá vất vả, tốn kém vì phải gửi thư hoặc đến tận nơi nhàvăn sống. Nhưng không phải xin chữ là nhà văn cho liền.

Xin chữ nhà thơ Huy Cậnlà khó khăn nhất. Lúc đầu Huy Cận nghi ngờ công việc tôi đang làm, nhà thơ bảo:“Muốn hiểu về nhà văn thì đọc tác phẩm chứ xin chữ viết làm gì?” và ông kiênquyết từ chối.

Sau này, Huy Cận hiểu được ý nghĩa công việc của tôi, ông đã chépbốn câu thơ sáng tác năm 1942 và viết thêm: “Chép lại ngày 12-3-1991 để thântặng anh Trần Thanh Phương, nhà văn có tấm lòng ưu ái với các nhà văn.”

Ông cóthể tự nhận xét về công việc làm tài liệu của mình?

Trần Thanh Phương: Có nhiềubài báo viết về bộ sưu tập tài liệu của tôi bảo rằng có khoảng một tấn, có lẽnhư vậy thật vì tôi chưa đem ra cân (cười).

Riêng bút tích các nhà văn được inthành sách tập một, tôi và vợ tôi (nhà báo Phan Thu Hương góp sức cùng chồngtrong việc sưu tập - PV) được gần 20 triệu đồng nhuận bút, phân nửa nhuận bútdành mua sách tặng bạn bè.

Nói thế để thấy tôi làm việc vì yêu thích. Nhưng đọcbáo thấy có bút tích của những nhà văn, người nổi tiếng đã quá cố trên thế giớibán được cả triệu đôla. Nghe tiền triệu đô tôi cũng ham thật, nhưng năm 2010 nàytôi tròn 70 “mùa lá rụng” rồi (lại cười) và vợ chồng tôi không có con.

Xin cảmơn ông!