Những bóng hồng trong đời thơ Nguyễn Bính

Tuổi thiếu niên và những rung động đầu đời

Nguyễn Bính vốn sinh ra ở làng Trạm, mẹ mất sớm nên được người anhcủa mẹ (gọi là bác, theo kiểu xưng hô của người miền Bắc) là cụ BùiTrinh Nghiêm (thân sinh của nhà thơ Bùi Hạnh Cẩn) nuôi nấng, dạy dỗ ởlàng Vân Cát (tục gọi là làng Vân). Tuổi thiếu niên và những rung độngđầu đời của Nguyễn Bính cũng diễn ra ở làng này. Hãy nghe chính nhà thơnhớ về những xuyến xao ngày ấy (tư liệu này chúng tôi ghi theo tác giảTrần Văn Tư trong một bài viết đăng trên tạp chí Kiến thức ngày nay):

“Làng Vân Cát của mình có hội Phủ Giày rất tuyệt. Từ bé mình đã mênhững sắc màu xanh đỏ tím vàng của lễ hội tưng bừng, mê hát chầu văn,mê những buổi lên đồng của các con nhang đệ tử, mê quá nhiều khi quêncả về nhà. Có thể nói, màu sắc âm thanh của lễ hội Phủ Giày mãi về sauvẫn còn ám vào thơ mình, gợi lên cái hương vị đồng quê... Năm ấy, mìnhmười bốn tuổi, đầu tháng ba âm lịch về chơi hội, mưa cuối xuân bay phấpphới. Đang ngồi xem hầu bóng, chợt thấy một cô gái chắc cũng ang ángtuổi mình, mặc áo cánh sen, thắt lưng hoa lý, chít khăn vành nhung, thảchiếc đuôi gà sau gáy, dáng dong dỏng cao, bước đi thanh thoát, y nhưvừa bước ra từ một bức tranh tố nữ. Người đi bên cô áng chừng là mẹ,mặt phúc hậu, miệng luôn lẩm nhẩm tụng kinh. Mình vội đi theo cô ấy,ngắm mãi khuôn mặt trái xoan và làn da trắng hồng khiến mình ngơ ngẩncả người. Suốt buổi ấy, mình cứ đi theo mẹ con cô gái, lạy cùng lạy,khấn cùng khấn. Đôi khi chen sát vào cô ấy, chỉ mong cô ấy ghé mắt liếcmình một tí. Nhưng cô gái ấy tuy dịu dàng mà nghiêm trang quá, chỉ cómột lần đuôi mắt của cô ấy khẽ chạm vào ánh nhìn của mình rồi vội vãquay đi... Phủ ở giữa, một bên là chùa, bên kia là đền, khách thậpphương lũ lượt nối đuôi nhau, kẻ ra người vào. Khói hương nghi ngútnhưng mọi thứ lúc đó đối với mình đều như mơ hồ, chỉ có bóng cô gái làkhông khi nào rời khỏi đôi mắt của mình...

Lễ hội diễn ra trong mười ngày. Mình theo riết cô ấy từ Phủ Giày(làng Vân Cát) sang Phủ Chính (làng Tiên Hương). Đến ngày thứ tư thìmình giúi được vào tay cô ấy mảnh giấy có ghi mấy câu thơ: “Em ở cõi trần hay cõi tiên?/Phủ đền nhang khói nức hương em/Xin đi chầm chậm cho theo với/Lộc thánh dâng người một trái tim”. Mắtcô ấy ngó lơ chỗ khác nhưng tay thì nhanh nhẹn nhận lấy mảnh giấy. Quảlà “giai nhân thong thái tự nhiên thành” khiến mình thật hồi hộp rồi...sung sướng! Đến chiều ngày thứ năm, trong khi mẹ của cô đang để hết tâmtrí vào một phiên hầu bóng thì cô lẻn bước ra bên ngoài. Mình bám theobén gót. Chợt cô ấy dừng chân lại, nói bâng quơ: “Mai về Mỹ Trọng rồi!”(Mỹ Trọng là một làng ngoại thành Nam Định). Mình đánh bạo nắm lấy bàntay của cô ấy nhưng cô rụt lại rồi quay nhanh vào chỗ hầu bóng. Một cảmxúc bồi hồi dâng lên trong lòng mình...

Hôm sau mình theo mẹ con cô ấy về tận Mỹ Trọng. Nhà cô ấy ở gần chợ,cũng thuộc vào hạng khá giả ở đây. Qua dò hỏi, biết được gia đình nàycó năm người con, cô ấy thứ tư, chưa hề được đi học nhưng nhờ có ngườianh dạy chữ quốc ngữ cho nên cũng biết đọc, biết viết. Sau đó mình cốtình tạo ra những tình huống “tình cờ gặp gỡ” cô ấy mấy lần ở chợ, biếttên cô là Ngọc Lan, và rồi những bức thư ngăn ngắn được trao đổi vộivàng... Mỗi lần gặp Ngọc Lan xong, về nhà mình lại cắm đầu làm thơ, xaonhãng cả việc học hành, bị ông anh Trúc Đường mắng cho mấy trận nhưngvẫn không chừa... Khoảng ba tháng sau thì bố mẹ cô ấy chuyển chỗ ở,Ngọc Lan không kịp báo tin cho mình. Thế là “biệt vô âm tín” của giainhân từ đó. Mình bị hụt hẫng, chao đảo suốt một thời gian dài...

Những cảm xúc, rung động đầu đời của thuở 14, 15 tưởng như gióthoảng hương bay... Vậy mà cái màu áo cánh sen, cái thắt lưng hoa lý ấycứ đeo đẳng hồn thơ. Từ ấy đến giờ, hễ cứ nghe thoang thoảng mùi hươngkhói, trong tiềm thức mình lại hiển hiện bóng dáng của cô thiếu nữ thơngây đi trẩy hội Phủ Giày năm ấy, lòng không khỏi bâng khuâng...”.

Vì sao lại có tên Nguyễn Bính Thuyết?

Tuy nhiên, trên bước đường giang hồ, phiêu bạt phía Nam có một chitiết đã khiến nhiều người nhầm lẫn về tiểu sử của Nguyễn Bính. Đó là cónhiều tư liệu, bài viết kể cả sách giáo khoa ghi Nguyễn Bính tên thậtlà Nguyễn Bính Thuyết. Bà Hồng Châu - vợ nhà thơ Nguyễn Bính kể lạirằng, hồi năm 1951, bà từ trong chiến khu đã bí mật vào công tác trongnội thành Sài Gòn, nhân đó bà có mua một số sách đem về bán (vợ chồngNguyễn Bính có mở hiệu sách Nhân Dân tại xã Trí Phải, Cà Mau), trong đócó một cuốn sách viết về nhà thơ Nguyễn Bính, bà háo hức mua về tặngchồng. Vượt một quãng đường dài mấy trăm cây số, về tới nhà, việc đầutiên của bà Hồng Châu là đem cuốn sách khoe với chồng. Nguyễn Bính cũnglộ vẻ vui mừng và cắm cúi đọc ngay. Một lát sau, khi bà Hồng Châu đangthu dọn hàng thì bỗng nghe tiếng xoạt xoạt. Nhìn ra thì... hỡi ôi, cuốnsách đã bị xé tan thành từng mảnh vụn, còn Nguyễn Bính thì mặt hầm hầmtức giận, ngồi bất động... Niềm vui chưa được trọn vẹn, thay vào đó lànỗi hụt hẫng, tủi buồn. Bà Hồng Châu vào buồng nằm ôm con khóc!

Đến tối, khi cơn giận lắng xuống, Nguyễn Bính mới xin lỗi vợ và chobiết nguyên nhân cơn giận của mình. Số là, Nguyễn Bính vốn “đa tình”,đi đến đâu cũng “đa mang” những người đẹp, trong đó không thiếu nhữngnàng tiểu thư khuê các. Tuy nhiên, đời thi sĩ vốn nghèo kiết xác. Nhữngngười đẹp chỉ yêu sự tài hoa của thi nhân, còn để “kết tóc se tơ” thìchẳng cô nào muốn dính vào một anh chàng tay trắng. Dẫu biết vậy, nhưngNguyễn Bính vẫn ngầm tự hào về cái số đào hoa của mình. Có hôm, ông caohứng nói với bạn bè: “Tao không muốn thì thôi, còn nếu muốn thì chỉ vàihôm là có xe hoa đến đón một nàng”. Ông bạn Thanh Bình bèn giễu: “Cậulà người “năng thuyết bất năng hành” (nói được mà làm không được). Từnay, đặt tên cho cậu là Nguyễn Bính Thuyết!”. Từ đó, nếu có ai đùa dai,gọi trêu ông là Nguyễn Bính Thuyết thì Nguyễn Bính làm mặt giận, cho đólà một sự xúc phạm... Vậy mà chẳng hiểu do từ đâu, cái tên Nguyễn BínhThuyết lại được nhiều ấn phẩm ghi vào phần tiểu sử của Nguyễn Bính mộtcách “đường đường, chính chính”.

Nhân loạt bài này, chúng tôi xin mạo muội cải chính: Nguyễn BínhThuyết không phải là tên thật của nhà thơ. Thật ra chính tên của ông làNguyễn Trọng Bính, nhưng thôi hãy cứ gọi ông là Nguyễn Bính như ông đãtừng ký tên dưới những bài thơ và như chúng ta vẫn trân trọng nhắc đếntên ông suốt 70 năm qua...

(Theo Thanh niên)