Phòng, chống bệnh sốt rét
Y tế - Sức khỏe - Ngày đăng : 12:34, 11/10/2012
Sốt rét là một bệnh do ký sinh trùng sốt rét gây nên. Bệnh do muỗi anophen (dân gian vẫn thường gọi là muỗi vằn) truyền từ người bệnh sang người lành.
Phun thuốc diệt muỗi là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng bệnh sốt rét. Ảnh: Mai Anh
Biểu hiện của bệnh sốt rét
Biểu hiện của bệnh sốt rét có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: loại ký sinh trùng mắc phải, tình trạng miễn nhiễm của ký chủ, cơ địa ký chủ (thai nghén, suy dinh dưỡng...). Thời kỳ ủ bệnh là thời gian từ khi bị nhiễm ký sinh trùng cho đến khi xuất hiện các triệu chứng lâm sàng đầu tiên. Thời gian này trung bình từ 9- 30 ngày, thay đổi tùy theo từng chủng loại ký sinh trùng sốt rét.
Biểu hiện lâm sàng kinh điển của bệnh sốt rét bao gồm các cơn sốt điển hình trải qua 3 giai đoạn: rét run, sốt cao, vã mồ hôi. Một cơn sốt thường kéo dài từ 2 - 8 giờ và ngoài cơn sốt bệnh nhân không có cảm giác bị bệnh. Ngoài ra có thể có các triệu chứng đi kèm khác như: nhức đầu, mệt mỏi, suy nhược, buồn nôn, đau cơ, rối loạn tiêu hóa…
Đối với những người bị sốt rét lần đầu, kiểu sốt cơn điển hình như thế thì không thường gặp, trong khi những triệu chứng đi kèm khác lại thường xuất hiện, làm cho chúng ta dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như bệnh sốt xuất huyết, cúm, nhiễm siêu vi… Người mắc bệnh sốt rét thường xuyên bị thiếu máu, gầy, da xanh, niêm mạc mắt nhợt. Sốt rét có thể làm cho lách to, phù nề do suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai mắc sốt rét dễ bị đẻ non, sảy thai, thai chết lưu, trẻ em mắc sốt rét dễ bị suy dinh dưỡng, chậm lớn. Người mắc sốt rét không được điều trị sẽ chuyển thành sốt rét ác tính và chết. Nếu mắc bệnh sốt rét không được điều trị hoặc điều trị không đúng sẽ là nguồn bệnh để lây sang người khác làm cho nhiều người mắc bệnh, gây nên dịch sốt rét. Bệnh sốt rét làm giảm sức lao động, tốn tiền mua thuốc nên giảm thu nhập, dẫn tới nghèo đói, vì vậy bệnh sốt rét có ảnh hưởng rất lớn tới sự phát triển của đời sống kinh tế - xã hội.
Chẩn đoán và điều trị
Chẩn đoán bệnh sốt rét dựa vào 3 yếu tố: dịch tễ, biểu hiện lâm sàng và xét nghiệm tìm ký sinh trùng sốt rét trong máu. Với các biểu hiện lâm sàng đa dạng, phong phú, trong giai đoạn khởi đầu triệu chứng thường không điển hình, mơ hồ, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác thì yếu tố dịch tễ (sống hoặc đi đến vùng sốt rét lưu hành trong vòng 1 tháng, có tiền căn sốt rét trong vòng 2 năm) sẽ đóng vai trò quan trọng có thể giúp chúng ta nghĩ đến và xác định bệnh 1 cách dễ dàng.
Việc xác định bệnh sốt rét rất đơn giản bằng kỹ thuật soi tiêu bản máu tìm ký sinh trùng sốt rét, cũng như test nhanh tìm kháng nguyên sốt rét có thể được thực hiện ở các cơ sở y tế phường, xã. Chính vì vậy, trong giai đoạn dịch sốt rét lan rộng, khi chúng ta bị sốt, hoặc có triệu chứng nghi ngờ sốt rét thì cần sớm đến các cơ sở y tế địa phương để được chẩn đoán xác định và điều trị kịp thời.
Điều trị sốt rét cần phải đạt được 2 mục đích: cắt cơn sốt, làm sạch ký sinh trùng, phục hồi sức khỏe cho bệnh nhân và ngăn ngừa tái phát, ngăn ngừa sự lây truyền mầm bệnh qua những người khác.
Hiện nay, bên cạnh những loại thuốc kinh điển (quinine, chloroquine, primaquine…), nhiều dược chất mới (artemisinine, arterakin…) cũng đã được đưa vào điều trị, giúp cho chúng ta có sự chọn lựa và phối hợp thuốc tốt nhất để đạt được mục đích điều trị.
Biện pháp phòng bệnh
Hiện nay, khi chưa có vắc-xin phòng ngừa sốt rét, thì việc phòng, chống muỗi truyền bệnh vẫn được xem là biện pháp phòng bệnh hữu hiệu nhất. Có nhiều phương pháp khác nhau để phòng, chống muỗi truyền bệnh sốt rét. Người ta có thể diệt muỗi bằng hóa chất hoặc ngăn sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh. Vì đa số muỗi sốt rét vào nhà đốt rồi nghỉ lại trong nhà nên các chương trình phòng, chống sốt rét ở một số nước nhiệt đới coi trọng việc phun hóa chất có tác dụng diệt côn trùng kéo dài vào tường vách. Hiện nay các vùng có nguy cơ cao mắc bệnh sốt rét thì biện pháp dùng màn tẩm hóa chất trong cộng đồng để phòng, chống muỗi được sử dụng nhiều. Phương pháp mang lại kết quả lâu dài đó là san lấp các ao tù, vũng nước để loại trừ các ổ loăng quăng (ấu trùng của muỗi). Ngoài ra, người ta cũng có thể loại trừ các ổ loăng quăng bằng cách thường xuyên vớt rong, cỏ hai bên bờ ao, khơi thông dòng chảy hoặc thả cá vào bể, chum, vại chứa nước để cá ăn loăng quăng.
Bà con cũng có thể đóng lưới ở tất cả các cửa sổ cũng như cửa ra vào và sử dụng quạt máy để giảm tối đa sự xâm nhập của muỗi vào nhà. Điều quan trọng nhất, hữu hiệu nhất để phòng, chống sốt rét hiện nay là ngủ màn thường xuyên, màn phải được tẩm hóa chất và phun hóa chất diệt muỗi.
(Theo Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe Hải Dương)