Cách phòng trừ bệnh khô vằn trên lúa

Do mưa lớn kéo dài liên tiếp từ đầu tháng 9, hiện tại thời tiết lại có nắng mưa xen kẽ, trong khi đó lúa mùa tại các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng đang trong giai đoạn làm đòng và trổ bụng, nông dân đã tiến hành bón phân cho lúa. Đây là các điều kiện thích hợp để nấm khô vằn phát sinh.

Trước tình hình trên, xin lưu ý và hướng dẫn nông dân cách phòng trừ hiệu quả như sau:

+ Điều kiện phát sinh: Khác với nấm đạo ôn (thường chỉ gây hại trên những giống nhiễm - lúa nếp, lúa có bản lá to, dày, xanh đậm), nấm khô vằn thường có phạm vi gây hại rộng hơn (rất nhiều giống lúa khác nhau).

Bệnh khô vằn phát sinh mạnh trong điều kiện nhiệt độ cao và ẩm độ cao. Nhiệt độ tối thích cho nấm phát sinh và gây hại mạnh là từ 24-30 độ C và ẩm độ bão hòa hay lượng mưa cao. Đặc biệt ở ruộng nhiều nước, cấy dày, cây lúa um tùm, rậm rạp.

Sự phát sinh phát triển của bệnh còn liên quan nhiều đến chế độ phân bón: Bón phân đạm nhiều, bón đạm thúc đòng nếu khi cây đang bị bệnh sẽ làm bệnh lây lan, gây hại mạnh hơn. Trong khi đó, phân bón kali lại có tác dụng kìm hãm sự phát triển của bệnh.

+ Triệu chứng: Vết bệnh xuất hiện ban đầu ở những bẹ lá gần gốc, có hình bầu dục , màu trắng xám. Khi nấm tấn công lên lá thì vết bệnh không có hình dạng nhất định mà loang lổ như hình vằn da hổ. Nấm già phát triển thành hạch và rơi xuống đất. Khi lúa bị nấm khô vằn gây hại thì thường thấy cây lúa nham nhám bẩn như phủ tro mỏng.

+ Cách phòng trừ: 

- Bón phân đạm thúc đòng: Như trên đã nêu, do thời tiết trong hơn 10 ngày qua liên tục có mưa. Lượng nước mưa lớn hầu như đã cung cấp lượng đạm đủ cho cây lúa làm đòng (màu sắc lá lúa sau các trận mưa thể hiện lúa đủ đạm theo yêu cầu). Chỉ một số ít diện tích do không giữ được nước mưa trong thời gian qua mới cần phải bổ sung đạm. Tuy nhiên, nếu ruộng đang bị nhiễm bệnh khô vằn thì nhất thiết trong lúc này không nên bón đạm cho lúa vì sẽ làm bệnh trầm trọng thêm. Chỉ nên bón đạm cho lúa “nếu lúa đói đạm” và khi bệnh đã trị khỏi.

* Chú ý: Không để nước quá cao trong ruộng sẽ làm độ ẩm cao, nấm khô vằn sẽ phát triển và gây hại mạnh. Tốt nhất, trên những diện tích lúa chưa làm đòng (lúa đứng cái, chưa có cứt gián) cần khẩn trương tháo kiệt nước trong ruộng nhằm hạn chế sự lây lan của bệnh, đồng thời cây lúa được cứng chắc hơn. Chỉ giữ một mực nước nhỏ khoảng 2 cm nếu lúa đang làm đòng (lúa có cứt gián trở đi). 

- Phun thuốc và bón kali cho lúa: Nấm khô vằn có khả năng kháng thuốc cao. Vì vậy, để việc phun trừ nấm bằng thuốc hóa học đạt hiệu quả, nông dân cần lựa chọn một trong các loại thuốc đặc trị như: Anvil, Kalihex, Atuvil, Carbenrim, Nativo, Tiltsupe, Monceren...

* Chú ý: Sử dụng thuốc hóa học để phun trừ bệnh chỉ mang lại hiệu quả cao khi vết bệnh chưa lan lên lá (nấm mới gây hại ở bẹ lá) và thuốc được tiếp xúc với tầng lá dưới của cây. Vì vậy, cần tiến hành phun trừ sớm khi cây mới chớm bị bệnh. Không nên chờ đến lứa sâu tới rồi phun một thể như nhiều nông dân trao đổi. Khi phun cần rẽ lối và đưa vòi phun vào gốc lúa mới đạt hiệu quả cao. 

Bón kali cho lúa lúc này rất thích hợp, một mặt làm cho quá trình hình thành và phát triển mầm đòng được thuận lợi. Mặt khác, như trên đã nói, phân kali có khả năng kìm hãm nấm khô vằn phát triển. Cho nên, tốt nhất khi phun thuốc, nông dân nên cộng thêm 0,5 lạng kali trắng (K2SO4)/bình 12l để phun cùng sẽ làm cho việc phun trừ nấm được hiệu quả hơn. Vì phân kali trắng là kali dễ tiêu, có thể hấp thu trực tiếp vào trong mô tế bào thân, lá cây lúa, ngăn cản nấm khô vằn nhanh hơn và làm cho thân lá lúa cứng cáp hơn. Đồng nghĩa rằng, nếu trong giai đoạn này, nông dân bón kali nuôi đòng thì cần giảm 1/3 lượng phân kali đỏ khi bón cho lúa.

* Chú ý: Trên những chân ruộng lúa đã bị nhiễm nấm khô vằn trung bình đến nặng, nếu muốn phát triển cây vụ đông trên chân đất này thì cần phải cày sâu để vùi hạch nấm sau khi thu hoạch lúa. Đồng thời, không sử dụng rơm, rạ của ruộng lúa đó làm chất che phủ cây màu vụ đông. Vì nếu làm vậy nấm khô vằn còn tồn dư trên rơm rạ sẽ gây hại cho cây màu.  

KS. TRẦN THỊ LIÊN (Trạm Khuyến nông Nam Sách)