Thơ không biên giới của Trần Nhuận Minh

  -  Xin nhà thơ Trần Nhuận Minh cho biết việc dịch thơ của ông ở Đài Loan (Trung Quốc) đã diễn ra như thế nào? Có thể cho biết vì sao Đài Loan lại chọn dịch thơ của nhà thơ? Những bài thơ dịch này sẽ được sử dụng ở Đài Loan như thế nào? 

- Đầu năm 2015, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Liên hoan thơ châu Á - Thái Bình Dương lần thứ 2 tại Hà Nội và một số tỉnh thành có liên quan, Phó Thủ tướng Chính phủ đã đến dự và phát biểu chào mừng các nhà văn và các học giả đến từ hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó có Đài Loan. Các bạn đều được tặng một số tập thơ và các tập sách về  văn hóa và du lịch Việt Nam, trong số sách này có tập thơ Hoa ngữ  của tôi. Tuyển tập thi ca Trần Nhuận Minh, gồm 163 bài, do nhà thơ GS, TS Phùng Trọng Bình và các cộng sự dịch, Nhà xuất bản Phát thanh và Truyền hình Trung ương Trung Quốc ấn hành tại Bắc Kinh năm 2014.

Tôi được cùng tiếp các bạn Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Singapore, Ấn Độ… Các bạn Đài Loan cho biết tập thơ xuất bản ở Hoa Lục của tôi cũng được bán tại Đài Loan, nhưng các bạn chưa đọc. Ngày 13.8.2018 vừa rồi, trong cuộc ra mắt tập thơ Đi ngang thế gian của tôi, được Nhà xuất bản Truyền thông quốc tế Asian xuất bản và phát hành ở Đài Loan. Tại Hội Nhà văn Việt Nam, nhà thơ GS, TS Chiunn Ui-bun - dịch giả, đồng thời là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam học, Chủ tịch Hội Văn hóa Đài - Việt đã phát biểu trước các nhà văn, nhà báo Việt Nam và Đài Loan rằng tập thơ Trần Nhuận Minh dịch ra Hoa ngữ, ông đã đọc liền một mạch tại khách sạn ở Hà Nội và khi còn ngồi trên máy bay về Đài Loan và sẽ tổ chức dịch và xuất bản tập thơ này.

Ông có yêu cầu tôi gửi cho ông tập thơ đã xuất bản bằng tiếng Anh 800 trang và tôi viết ủy nhiệm cho ông và các dịch giả, toàn quyền chọn dịch mà không phải hỏi ý kiến tác giả. Sau hơn 3 năm, tập thơ đã ra mắt ở Đài Bắc và Hà Nội. Còn vì sao Đài Loan chọn thơ tôi, ông đã phát biểu trong cuộc họp báo và nhiều báo đã đăng, một số kênh truyền hình ở Hà Nội đã phát, rằng: “Thơ Trần Nhuận Minh không có biên giới. Vấn đề được phản ánh qua tâm hồn nhà thơ, không chỉ là các nỗi niểm của người Việt Nam, mà còn là vấn đề chung của con người trong thời đại ngày nay. Và nếu thơ Trần Nhuận Minh được dịch ra ở bất cứ quốc gia nào, cũng dễ được chấp nhận”. Còn sử dụng như thế nào, theo tôi được biết, thì trước hết là tập thơ được bán rộng rãi, sau đó lưu trong Thư viện Đài Loan, Bảo tàng Văn học Đài Loan và một số trường đại học, đặc biệt là Trường Đại học Thành Công, để nghiên cứu về văn học Việt Nam và văn học châu Á nói chung. Tôi cũng đã ký hợp đồng để các bạn toàn quyền sử dụng thơ tôi đến hết ngày 31.8.2038.

- Đã có nhà thơ, nhà văn Việt Nam nào có tác phẩm được dịch ở bên Đài Loan chưa? Thơ của ông được chọn để dịch ở Đài Loan sẽ có ý nghĩa như thế nào trong hợp tác, trao đổi văn hóa, văn học, thơ ca... giữa Đài Loan và Việt Nam? 

- Theo Báo Văn Nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam số 33, ra ngày 18.8.2018, thì Tuyển tập thơ của tôi “là tuyển tập thơ đầu tiên của Việt Nam được giới thiệu đến bạn đọc Đài Loan”. Đài Truyền hình Đài Loan, trong chương trình thời sự phát tối 28.10.2018, kênh tiếng Việt, sau cuộc hội thảo về tập thơ của tôi tại Thi đàn Tế Đông ở Đài Bắc do Bộ Văn hóa và Hội Nhà văn Đài Loan quản lý, đã dành tròn 2 phút để giới thiệu về thơ và chuyến thăm Đài Loan của tôi.

Trong hội thảo thơ Trần Nhuận Minh, tại Bảo tàng Văn học Đài Loan, Đài Nam, ngày 27.10.2018 và  trong  hội thảo - giao lưu tại Thi đàn Tế Đông, Đài Bắc, ngày 28.10.2018, nhân tập Đi ngang thế gian được phát hành ở Đài Loan, Đài Truyền hình Đài Loan đã phát trực tiếp ý kiến của tôi, rằng: “Văn học Đài Loan được dịch sang Việt Nam còn ít, văn học Việt Nam được dịch sang Đài Loan lại còn ít hơn rất nhiều. Đó là một hạn chế rất lớn và hạn chế này cần khắc phục càng sớm càng tốt”. 

- Trần Nhuận Minh có nhiều tập thơ, nhưng Đài Loan chỉ chọn dịch 37 bài. 37 bài này ở trong một tập hay được chọn lọc từ nhiều tập thơ của nhà thơ?

- Tôi đã xuất bản 25 tập thơ. 37 bài này các bạn chọn lại từ 2 tập, đó là Tuyển tập thơ được dịch ra Anh ngữ và Tuyển tập thơ được dịch ra Hoa ngữ của tôi. Các bài đều được in 3 loại tiếng: Việt ngữ, Hoa ngữ và Đài ngữ, vì thế 37 bài thành 111 bài, tròn 200 trang in, giá bán 300 đài tệ.

 - Khi dịch, họ có phải tham khảo, lắng nghe, trao đổi với tác giả nhiều không nhằm dịch vừa sát ý vừa hay?

- Hoàn toàn không. Tôi đã viết giấy ủy nhiệm toàn quyền cho các dịch giả như đã nói trên. Nhưng điều rất mừng là nghe qua các ý kiến của nhiều học giả quan trọng và một số nhà thơ, nhà văn nổi tiếng của Đài Loan, phát biểu trong 2 cuộc hội thảo về thơ tôi ở Đài Nam và Đài Bắc thì một số học giả, nhạc sĩ, nhà văn, nhà thơ đều “rất xúc động”, “câu chữ rất tinh tế, tài hoa”, "tác phẩm có tầm tư tưởng lớn về số phận của con người”… Chứng tỏ các bản dịch tiếng Đài của thơ tôi đã thành công.

- Vâng, xin cảm ơn nhà thơ.

NGUYỄN HÙNG (thực hiện)