Nhân sự cấp cao - vấn đề cấp bách với EU

Các nước thành viên EU vẫn bất động trong việc chọn ra nhà lãnh đạo mới của khối

Trong bối cảnh EU đang bị chia rẽ và phân hóa sâu sắc về hầu hết các vấn đề hệ trọng đối với vận mệnh và tương lai của khối, lãnh đạo các nước EU buộc phải thống nhất được danh sách các ứng cử viên tiếp quản những vị trí lãnh đạo chủ chốt trong thời gian chỉ còn được tính bằng ngày.

Bất đồng nhân sự ngay sau bầu cử

Cục diện chính trị tại châu Âu đã xáo trộn đáng kể sau cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu (EP) hồi tháng 5 vừa qua, cán cân quyền lực thay đổi phản ánh sự chia rẽ và mâu thuẫn trong nội bộ EU. Ngay từ ngày 28.5, hai ngày sau khi có kết quả bầu cử EP, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và các nhà lãnh đạo phe xã hội đã tỏ rõ quan điểm trái ngược nhau về nhân sự. Trong khi bà Merkel bảo vệ vị trí lãnh đạo cho ông Manfred Weber người Đức, ứng cử viên của nhóm đảng Nhân dân châu Âu (EPP), thì các lãnh đạo đảng xã hội ủng hộ Phó chủ tịch EC người Hà Lan Frans Timmermans. Còn Tổng thống Pháp, dù không nêu một cái tên cụ thể, nhưng cũng đã ám chỉ bà Margrethe Vestager của Đan Mạch và nhà đàm phán chính Brexit của EU, ông Michel Barnier người Pháp, sẽ là các ứng cử viên phù hợp.

Sự phân tán lực lượng trong EP cũng làm phức tạp thêm việc lựa chọn một cái tên khả dĩ cho chức chủ tịch EC. Đảng EPP vẫn giữ được vị trí đầu tại EP nhiệm kỳ tới với 182 ghế, nhưng không còn khả năng áp đặt ý chí của mình trong việc tìm kiếm vị trí hàng đầu của EU như trước kia. Ngoài ra còn phải tính tới ý kiến của đảng Dân chủ Xã hội (153 ghế) và nhóm đảng Tự do, với 108 đại biểu, trong đó có 21 người thuộc đảng của ông Macron.

Chia rẽ và phân hóa sâu sắc

Tại hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của EU sau cuộc bầu cử EP diễn ra tại Brussels (Bỉ) ngày 20 và 21-6, dường như sự chia rẽ và phân hóa sâu sắc trong khối này đã lộ rõ. Sau hai ngày thảo luận, lãnh đạo 28 nước EU đã không thể đi đến thống nhất để đưa ra được một danh sách ứng cử viên cho các vị trí hàng đầu của EU, trước hết là chức chủ tịch EC. Sự bất đồng giữa hai trung tâm quyền lực Đức và Pháp khi Thủ tướng Đức Angela Merkel ủng hộ ứng cử viên chính của EPP, ông Manfred Weber, thì Tổng thống Pháp Emmanuel Macron lại đang tìm cách ngăn cản ông Weber với lập luận ông này thiếu kinh nghiệm điều hành, cộng thêm sự phân tán lực lượng tại EP làm câu chuyện nhân sự cấp cao vốn nhạy cảm và khó khăn lại trở nên bế tắc hơn bao giờ hết.

Cũng tại hội nghị này, vấn đề chống biến đổi khí hậu một lần nữa lại chứng kiến sự rạn nứt ngay trong nội bộ EU. Ba Lan, được Hungary, Cộng hòa Séc và Estonia hậu thuẫn, đã phản đối mục tiêu tham vọng của EU giảm lượng khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính về mức 0% vào năm 2050. Các nước Đông Âu muốn nắm rõ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh sẽ được tài trợ ra sao và nó có được ngân sách EU hỗ trợ hay không. Lãnh đạo Ba Lan cho biết nước này chưa thể đồng ý một khi chưa biết về cơ chế bồi thường.

Nhiều nhận định cho rằng EU sẽ chỉ đạt được thống nhất về mục tiêu khí hậu tại hội nghị thượng đỉnh tháng 12, thời điểm đã có sự rõ ràng hơn trong vấn đề đàm phán về ngân sách dài hạn 2021-2027. Điều này đặt EU vào tình thế khó khi liên minh này đang là một thực thể gây ô nhiễm lớn thứ ba thế giới, sau Trung Quốc và Mỹ, và có nguy cơ không đạt được cam kết chung tại Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc, nhóm họp ngày 23.9 tới.

Liên quan vấn đề cải cách Eurozone, EU đã kêu gọi 19 quốc gia thành viên Eurozone nhanh chóng tìm ra cách tài trợ cho ngân sách Eurozone, được xem là để ổn định nền kinh tế và củng cố vị thế đồng euro. Tuy nhiên, các nước vẫn chưa đưa ra được một kế hoạch rõ ràng liên quan tới ngân sách của khối. Sự bất đồng còn nằm ở chỗ số ngân sách sẽ được lấy từ đâu, cụ thể là nguồn thuế hay đóng góp trực tiếp của các quốc gia thành viên.

Pháp và một số nước Nam Âu muốn một ngân sách quy mô lớn hơn, mà nguồn tài trợ là các sắc thuế đặc thù, đủ khả năng trợ giúp các nền kinh tế trong trường hợp bị ảnh hưởng bởi một cú sốc bất ngờ. Trong khi đó, Hà Lan và các đồng minh Bắc Âu chỉ muốn một ngân sách hạn chế và được tài trợ từ nguồn mà EU hiện có, sẽ được sử dụng để đầu tư hoặc hỗ trợ cải cách cơ cấu. Do vậy, việc giải quyết những căng thẳng liên quan tới ngân sách Eurozone được nhận định là một cuộc chiến lâu dài.

Những nỗ lực bất thành

Sau thất bại tại hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của EU diễn ra tại Brussels, Bỉ ngày 20 và 21-6, trong một nỗ lực nhằm đi đến nhất trí trong việc đề cử các chức danh chủ chốt trong tương lai của liên minh, bên lề Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) diễn ra tại Osaka, Nhật Bản ngày 28 và 29.6, một số nhà lãnh đạo EU và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk đã thực hiện các cuộc tiếp xúc. Tại G20, cuộc gặp có sự tham gia của Tổng thống Pháp và các thủ tướng Đức, Italy, Tây Ban Nha và Hà Lan đã đảm bảo đại diện cho ba nhóm đảng lớn tại Nghị viện châu Âu, gồm: Đảng Nhân dân châu Âu (EPP), Xã hội và Dân chủ (S&D) và Tự do (ALDE) đã chia sẻ các vị trí chủ chốt song không loại bỏ được bế tắc. Nhiều cuộc điện đàm kết nối  giữa các thành phố châu Âu và Osaka đã được thực hiện cũng vẫn chưa đạt được bất cứ sự thống nhất nào.

Trước các bế tắc này, tối 30.6, lãnh đạo 28 nước thành viên EU đã lại gặp nhau tại Brussels, Bỉ, trong một hội nghị thượng đỉnh không chính thức. Hội nghị bất thường này là nỗ lực thứ ba nhằm thống nhất danh sách ứng cử viên cho các vị trí hàng đầu của EU trong 5 năm tới, hoạch định chính sách cho 500 triệu người châu Âu. Một thỏa thuận đạt được giữa một số nhà lãnh đạo chủ chốt của châu Âu, theo đó trao cho cựu Ngoại trưởng Hà Lan Frans Timmemans chức Chủ tịch Ủy ban châu Âu, đã bị phá vỡ tại hội nghị sau khi các nhà lãnh đạo Đông Âu và Trung Âu từ chối kế hoạch này.

Ông Frans Timmermans thuộc đảng Xã hội của Hà Lan đã nổi lên như một ứng viên hàng đầu để thay thế ông Jean-Claude Juncker làm chủ tịch Ủy ban châu Âu sau khi các nhà lãnh đạo Đức, Pháp và Tây Ban Nha đồng ý ủng hộ ông. Tuy nhiên, quyết định này đã vấp phải sự phản đối gay gắt bất ngờ từ Ba Lan, Hungary, CH Séc và Slovakia. Các nhà lãnh đạo EU cũng có ý định chọn chủ tịch tiếp theo của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), nhưng quyết định đó dường như bị hoãn lại vì thiếu sự đồng thuận.

Bế tắc này đã cho thấy một vấn đề rộng hơn về việc ra các quyết định đối với các chính phủ 28 nước EU. Các chính phủ đến từ các nhóm chính trị khác nhau và luôn bất đồng trong một loạt các cuộc khủng hoảng những năm gần đây từ vấn đề người di cư cho đến vấn đề kinh tế. Các ứng cử viên cho 4 vị trí cao nhất gồm Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Chủ tịch Nghị viện châu Âu và Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại EU vẫn đang bị "treo" hoặc bị chặn do những bất đồng giữa những người có quyền ra quyết định.

Vấn đề cấp bách

Thực tế cho thấy, tại EU, các quyết định quan trọng thường đặc biệt khó thực hiện và thường phải cần qua nhiều lần họp thượng đỉnh mới có kết quả. Rõ ràng, việc chỉ định các vị trí cao nhất trong EU - chủ tịch EC, chủ tịch Hội đồng châu Âu, chủ tịch EP, Ủy viên EU phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại và thậm chí cả vị trí lãnh đạo Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng khó tránh được quy luật này.

Các nhà lãnh đạo EU hiện chỉ còn 2 ngày tức là ngay trước thời điểm Nghị viện châu Âu nhiệm kỳ mới họp phiên toàn thể đầu tiên sau cuộc bầu cử hồi tháng 5 để đưa ra một danh sách gồm 4 hoặc 5 ứng cử viên nhằm đảm bảo chắc chắn có được đa số phiếu bầu. Để được bổ nhiệm, một ứng cử viên phải nhận được sự ủng hộ của ít nhất 21 trong số 28 nhà lãnh đạo EU cũng như giành đa số ủng hộ tại EP gồm 751 thành viên.

Khi EU đang bị chia rẽ về nhiều vấn đề quan trọng đối với tương lai của liên minh, việc các nhà lãnh đạo EU thống nhất được danh sách các ứng cử viên cho những vị trí lãnh đạo chủ chốt đang trở thành vấn đề cấp bách hơn bao giờ hết. Những khó khăn chỉ thực sự được giải quyết sau khi EU ổn định các vị trí nhân sự cấp cao cho nhiệm kỳ mới.

Theo TTXVN