Tình yêu ở lại

Xuân Quỳnh là thi sĩ của tình yêu, của khát vọng hạnh phúc bình dị mà cháy bỏng. Chị viết về tình yêu giản dị, chân thành, đằm thắm và luôn tìm được những hình tượng rất thơ và rất nhiều sức gợi để diễn tả tình yêu ấy. Ai yêu thơ tình của Xuân Quỳnh hẳn không thể không nhớ  bài thơ “Thơ tình cuối mùa thu” ngọt ngào và sâu lắng của nữ thi sĩ.

Nếu tính một năm như một đời người thì mùa thu là lúc con người bước sang nửa bên kia của đời mình. Tứ của bài thơ trong bài này chính là tình yêu của nhân vật trữ tình đã bước vào giai đoạn mùa thu của đời người, lúc đã đi qua thời sôi nổi, rạo rực nhất. Mở đầu bài thơ là không gian mùa thu và những xao động của tâm hồn khi thu đến: Cuối trời mây trắng bay/Lá vàng thưa thớt quá/Phải chăng lá về rừng/Mùa thu đi cùng lá/Mùa thu ra biển cả/Theo dòng nước mênh mang/Mùa thu vào hoa cúc/Chỉ còn anh và em.

Có thể thấy những hình ảnh về mùa thu trong thơ của Xuân Quỳnh ở khổ này không lạ. Đó là những hình ảnh gắn liền với mùa thu và thơ thu. Đã là trời thu thì luôn có mây trắng bay man mác, lá vàng rụng rơi ly biệt, trời nước mênh mang, hoa cúc trổ những bông vàng như nắng thu rực rỡ, dịu ngọt. Nhưng cách cảm nhận của Xuân Quỳnh thì rất mới và riêng. Thu đã cuối mùa và đi được những bước đi dài, xa thẳm. Mùa thu dạt cuối trời cùng mây trắng, mùa thu về rừng cùng lá bay, mùa thu ra biển cả cùng dòng nước, mùa thu trốn vào hoa cúc với sắc vàng. Các động từ “về”, “ra”, “vào” vừa tạo thành những chuyển động hối hả của mùa thu  vừa tạo khoảng cách và ly biệt. Cụm từ "phải chăng" dùng để tự hỏi mình tạo nên sắc thái tâm trạng thảng thốt, âu lo, khắc khoải. 

Chỉ còn anh và em/Là của mùa thu cũ/Chợt làn gió heo may/Thổi về xao động cả/Lối đi quen bỗng lạ/Cỏ lật theo chiều mây/Đêm về sương ướt má/Hơi lạnh qua bàn tay. Ba tiếng “mùa thu cũ” nghe thật chua xót, thấm thía. Có cái gì tiếc nuối, hoài niệm, nâng niu, níu giữ đến se lòng. Cũng từ cảm nhận về mùa thu cũ như thế mà cảm xúc của nhân vật trữ tình đầy xáo trộn trong tâm hồn. Một thoáng heo may lướt qua mà lối quen bỗng lạ, mà sương ướt má, lạnh thấm qua tay. Câu thơ “Hơi lạnh qua bàn tay” thật tài hoa, đặc biệt là động từ “qua”. Người đọc như cảm nhận được cái lạnh xuyên thấm. Có lẽ đó là sự run rẩy, ớn lạnh của con người trước quy luật nghiệt ngã của cuộc đời. Tứ thơ không dừng lại trong hoài niệm, tiếc nhớ. Nhân vật trữ tình nhanh chóng vượt qua cảm giác ấy bằng những chiêm nghiệm sâu sắc:

Tình ta như hàng cây/Đã qua mùa gió bão/Tình ta như dòng sông/Đã yên ngày thác lũ/Thời gian như là gió/Mùa đi cùng tháng năm/Tuổi theo mùa đi mãi/Chỉ còn anh và em/Chỉ còn anh và em/Cùng tình yêu ở lại/ Kìa bao người yêu mới/Đi qua cùng heo may. Mùa thu đi mang theo những sôi nổi, cuồng nhiệt, mang theo tuổi trẻ của “anh” và “em” về nơi cuối trời xa thẳm nhưng tình yêu của “anh” và “em” thì lắng lại, đằm sâu và bất tử sau những thử thách, giông bão của đời người. Hai câu thơ Chỉ còn anh và em/Cùng tình yêu ở lại nghe sao thản nhiên, kiêu hãnh đến thế. Nếu không mãnh liệt, bền bỉ thì tình yêu lứa đôi đâu dễ gì tồn tại trước bão giông và năm tháng. Hóa ra sự phũ phàng của thời gian và thử thách lại là điều kiện để tình yêu chín ngọt. Giọng thơ từ thoáng ngậm ngùi, chua xót ở đoạn trên đã trở lại giọng thiết tha yêu đời, bình thản nhìn thu qua như một lẽ đời. Hai câu thơ kết thể hiện rất rõ giọng thơ ấy. 

Xuân Quỳnh là nhà thơ của tình yêu và phụ nữ. Thơ tình Xuân Quỳnh nói hộ bao người những nỗi niềm, khát khao rất phụ nữ một cách giản dị, tự nhiên và chân thành. "Thơ tình cuối mùa thu" thật tiêu biểu cho hồn thơ ấy. Đó là hồn thơ trân quý từng khoảnh khắc thời gian đời người, trân quý tình yêu, sống sâu sắc từng phút giây.

NGUYỄN VĂN SONG