"Mùa thu rồi ngày hăm ba"

Đó là lời mở đầu ca khúc "Nam Bộ kháng chiến" - một bài hát quen thuộc những ngày đầu kháng chiến chống Pháp ở miền Nam cùng với một số ca khúc cách mạng như "Đoàn vệ quốc quân" của Phan Huỳnh Điểu, "Mười chín tháng tám" của Xuân Oanh.

Kỷ niệm 75 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2.9, chúng ta lại nhớ lời ca giục giã lên đường của ca khúc này: "Người trai hùng rời quê hương trong đêm sương/Hồn vương tiếng súng trận tiền...".

Tạ Thanh Sơn sinh năm 1921, tại huyện Trà Ôn (Vĩnh Long). Ông là con trai thứ của chủ hãng rượu Quản Đức An nổi tiếng trong vùng thời đó. Năm 1945, Tạ Thanh Sơn tham gia thanh niên xung phong, dự lớp huấn luyện tại Mỹ Xương (huyện Cao Lãnh, Đồng Tháp). Sau đó, ông xung phong vào đội tuyên truyền Quân khu 8.

Ông có người anh giàu lòng yêu nước khi đó đang du học ở Pháp, tích cực tham gia các phong trào tiến bộ của nhân dân Pháp, hoạt động cùng với Việt kiều yêu nước nên bị thực dân bí mật thủ tiêu. Do ảnh hưởng của người anh cũng như truyền thống cách mạng của gia đình bên vợ ở Bến Tre, Tạ Thanh Sơn đã tham gia cách mạng. Thời kỳ này, ông bị mật thám theo dõi rồi bắt giam tại Khám Lớn Sài Gòn. Trong tù, ông gặp lại tên sĩ quan Pháp cùng học chung một thời, tên này dụ dỗ ông làm việc cho Pháp nhưng ông từ chối thẳng thừng: "Ông có Tổ quốc của ông, tôi có Tổ quốc của tôi, lẽ nào tôi theo các ông chống lại dân tộc, Tổ quốc tôi".

Khuyến dụ không được, chúng đày ông sang Pháp đến năm 1949 mới thả về nước. Khi trở về, ông xuống Đồng Tháp tìm lại cơ sở cách mạng nhưng không gặp nên lại về Sài Gòn dạy học ở Trường Huỳnh Khương Ninh. Đến năm 1968 khi cha ông qua đời, ông mới trở về quê tiếp tục lo quản lý hãng rượu.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tạ Thanh Sơn còn tham gia công tác ở Ủy ban MTTQ TP Cần Thơ rồi lại trở về Trà Ôn và mất tại đây vào năm 1986.

Lúc còn sống, nhiều lần nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn đã cho biết về hoàn cảnh ra đời của bài hát: “Tôi hoàn thành bài hát này vào ngày 25.9.1945, tại xã Mỹ Xương (huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp), nghĩa là sau 2 ngày toàn Nam Bộ bắt đầu kháng chiến (ngày 23.9.1945). Bài hát được đăng lần đầu tiên trên báo Độc lập, rồi lan tỏa theo con đường truyền miệng và được nhiều người biết đến qua sóng đài phát thanh”. 

Đến nay, hơn nửa thế kỷ trôi qua nhưng nghe lại lời bài hát "Nam Bộ kháng chiến" lại như vẫn còn vang dội tiếng trống, tiếng mõ, tiếng gươm, giáo mác của những ngày Cách mạng Tháng Tám. Ngày nay, nếu có dịp về thăm di tích lịch sử Thống Chế Điều Bát cách thị trấn Trà Ôn khoảng 3 km, bạn có thể ghé thăm mộ của nhạc sĩ Tạ Thanh Sơn do gia đình và nhân dân địa phương xây dựng.

LÊ HỒNG THIỆN