Những bước tiến khoa học mong đợi năm 2023

Những kính viễn vọng mạnh mẽ nghiên cứu vũ trụ

Những hình ảnh đầu tiên từ kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) của NASA trong năm 2022 đã khiến thế giới kinh ngạc. Năm 2023, các nhà thiên văn sẽ tiếp tục chia sẻ những phát hiện của kính viễn vọng này về quá trình các thiên hà tiến hóa. Cũng trong năm 2023, kính viễn vọng không gian Euclid, do Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) phát triển, sẽ phóng lên không gian. Euclid dự kiến bay quanh Mặt Trời 6 năm và chụp ảnh để lập bản đồ 3D về vũ trụ.

Đài quan sát Vera C. Rubin ở Chile bắt đầu chụp ảnh bầu trời vào tháng 7 năm sau. Kính viễn vọng này có thiết kế ba gương đặc biệt và trang bị LSST - camera kỹ thuật số lớn nhất thế giới với độ phân giải lên đến 3.200 megapixel.

Năm 2023, kính viễn vọng vô tuyến lớn nhất thế giới có thể chỉnh hướng - kính viễn vọng vô tuyến Qitai ở Tân Cương, Trung Quốc, sẽ bắt đầu hoạt động. Chiếc đĩa đường kính 110 m của nó có thể quay đến bất cứ hướng nào trên bầu trời Bắc bán cầu và quan sát một vùng rộng lớn.

Phóng các tàu thám hiểm không gian

Tàu Starship của công ty hàng không vũ trụ Mỹ SpaceX sẽ thực hiện chuyến bay quỹ đạo đầu tiên vào năm 2023. Một phương tiện phóng khổng lồ khác, tên lửa New Glenn của Blue Origin, cũng dự kiến phóng trong năm tới.

Không chỉ khu vực tư nhân, cơ quan vũ trụ của một số quốc gia cũng đang lên kế hoạch cho những nhiệm vụ thú vị. ESA dự định phóng tàu thăm dò các mặt trăng băng giá của sao Mộc vào tháng 4/2023. Con tàu sẽ đến đích năm 2031, bắt đầu nghiên cứu các mặt trăng Europa, Callisto và Ganymede để tìm hiểu về khả năng tồn tại sự sống. Trong khi đó, NASA dự định phóng tàu đến Psyche, tiểu hành tinh được cho là chứa lượng kim loại quý khổng lồ trị giá 10 tỷ tỷ USD, vào tháng 10/2023. Con tàu có thể đến đích vào năm 2029.

Triển khai nhiều nhiệm vụ Mặt Trăng

Sau khi tàu Orion trong nhiệm vụ Artemis I của NASA trở lại Trái Đất hôm 11/12, ba nhiệm vụ khác cũng khởi hành tới Mặt Trăng: vệ tinh Lunar Flashlight của NASA, robot tự hành Rashid của UAE và trạm đổ bộ Hakuto-R của Nhật Bản.

Hakuto-R và Rashid dự kiến đáp xuống Mặt Trăng vào tháng 4.2023. Trong khi đó, Chandrayaan-3, nhiệm vụ khám phá Mặt Trăng thứ ba của Tổ chức Nghiên cứu Vũ trụ Ấn Độ, sẽ hạ cánh gần cực nam của thiên thể này giữa năm sau.

Năm 2023 cũng có thể chứng kiến chuyến du hành dân sự đầu tiên tới Mặt Trăng. Tàu Starship của SpaceX dự kiến chở phi hành đoàn, trong đó có tỷ phú Nhật Bản Yusaku Maezawa, bay vào không gian khoảng 6 ngày.

Bước tiến về bảo vệ môi trường và khí hậu

Rừng nhiệt đới Amazon có thể sẽ được bảo vệ tốt hơn khi tổng thống đắc cử của Brazil Luiz Inácio Lula da Silva nhậm chức vào ngày 1/1/2023. Ông cam kết sẽ đảo ngược nhiều biện pháp của người tiền nhiệm, tổng thống Jair Bolsonaro. Kể từ khi ông Bolsonaro nhậm chức vào năm 2019, tỷ lệ phá rừng trung bình hàng năm của Brazil ở Amazon đã tăng hơn 75% so với thập kỷ trước.

Thỏa thuận về quỹ tổn thất và thiệt hại trong Hội nghị Thượng đỉnh về Biến đổi Khí hậu của Liên Hợp Quốc lần thứ 27 (COP27) diễn ra tại Ai Cập hồi tháng 11.2022 đánh dấu một bước tiến quan trọng. Theo thỏa thuận, những nước giàu với lượng khí thải cao sẽ bồi thường tài chính cho các nước nghèo hơn và gánh chịu hậu quả nặng nề của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, nhiều chi tiết vẫn cần được làm rõ. Một "ủy ban chuyển tiếp" dự kiến họp vào tháng 3/2023 để đưa ra các khuyến nghị về cách phân bổ quỹ. Các khuyến nghị sẽ được trình bày trước đại biểu quốc tế trong hội nghị COP28 tại Dubai vào tháng 11.

Năng lượng xanh tiếp tục phát triển

Năm 2023 được kỳ vọng chứng kiến những tiến bộ đáng kể về hydro xanh, nguồn năng lượng "đốt sạch" gần như không tạo ra khí thải nhà kính. Shell và RWE, hai công ty năng lượng lớn của châu Âu, đang xây dựng đường ống xanh lớn đầu tiên ở Biển Bắc để vận chuyển hydro sạch.

Công suất năng lượng mặt trời toàn cầu đang tăng lên, khả năng sản xuất điện dự kiến vượt ngưỡng 1 terawatt vào năm 2023. Việc phát triển và chế tạo các loại pin quang điện ngày càng mạnh mẽ và dễ lắp đặt giúp giá điện mặt trời tiếp tục theo quỹ đạo đi xuống. Chi phí cho các dự án năng lượng mặt trời đã giảm tới khoảng 85% trong thập kỷ qua.

Khả năng chỉnh sửa tự nhiên được tăng cường

Con người ngày càng có khả năng thay đổi vật chất, thực vật, thậm chí chính con người. Công nghệ nano giúp ta tạo ra những vật liệu có tính năng hoàn toàn mới, ví dụ như chống nước và tự phục hồi. Công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR-Cas9 đã xuất hiện vài năm, nhưng năm 2023, công nghệ này sẽ tăng tốc phát triển, giúp khả năng chỉnh sửa tự nhiên (bằng cách thay đổi ADN) ngày càng tăng.

Công ty Vertex Pharmaceuticals và CRISPR Therapeutics đang phát triển phương pháp điều trị exagamglogene autotemcel (exa-cel), theo đó, các chuyên gia sẽ thu thập tế bào gốc của một người và sử dụng công nghệ CRISPR-Cas9 để chỉnh sửa gene bị lỗi trước khi bơm lại tế bào cho người đó. Vertex dự kiến nộp đơn lên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ vào tháng 3/2023 để được chấp thuận cung cấp exa-cel cho những người mắc β-thalassemia hoặc hồng cầu hình liềm, các bệnh rối loạn máu do gene.

Hệ thống tự động và trí tuệ nhân tạo phổ biến hơn

Các doanh nghiệp sẽ tiếp tục tiến bộ trong việc tạo ra các hệ thống tự động, đặc biệt là về giao hàng và logistics. Nhiều nhà máy và nhà kho đã tự động một phần hoặc hoàn toàn. Năm 2023 sẽ chứng kiến nhiều hơn hoạt động của xe tải và tàu tự lái, robot giao hàng.

Siêu thị trực tuyến Ocado (Anh) sử dụng hàng nghìn robot tự động trong các nhà kho tự động hóa cao để phân loại, bốc dỡ và di chuyển hàng hóa. Nhà kho cũng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để đặt các mặt hàng phổ biến nhất trong tầm với của robot.

Năm 2023, AI cũng sẽ cho phép các doanh nghiệp tận dụng sức mạnh của mình để tạo ra những sản phẩm và dịch vụ thông minh hơn. Ví dụ, công ty Stitch Fix sử dụng các thuật toán AI để giới thiệu quần áo phù hợp với cỡ người và sở thích cho khách hàng. Mua sắm và giao hàng tự động, không tiếp xúc, cũng sẽ là một xu hướng lớn trong năm 2023. AI sẽ giúp người tiêu dùng thanh toán cũng như nhận hàng hóa và dịch vụ dễ dàng hơn.

Robot trở nên giống người hơn

Năm 2023, robot sẽ giống người hơn cả về ngoại hình lẫn khả năng. Loại robot này có thể đóng vai trò là lễ tân, người pha chế rượu, người hướng dẫn khách và bạn đồng hành cho người lớn tuổi. Chúng cũng có thể thực hiện các nhiệm vụ phức tạp trong nhà kho và nhà máy.

Tại Tesla AI Day diễn ra vào tháng 9.2022, Elon Musk tiết lộ hai nguyên mẫu robot hình người Optimus, đồng thời cho biết công ty sẽ sẵn sàng nhận đơn đặt hàng trong 3 - 5 năm tới. Robot có thể thực hiện những nhiệm vụ đơn giản như nâng vật dụng và tưới cây. Do đó, các quản gia robot giúp việc nhà có thể sẽ sớm trở thành hiện thực.

Theo VnExpress