Tản mạn về con giáp Mão

Chú mèo đáng yêu giúp con người thấy thư thái sau giờ làm việc

Theo truyền thuyết, để chọn ra mười hai con vật đại diện cho mười hai địa chi trong vòng thập lục hoa giáp, thay nhau cai quản từng năm ở hạ giới, Ngọc Hoàng đã ban lệnh: mười hai con vật đến thiên đình yết kiến sớm nhất sẽ được chọn theo thứ tự trước sau. Trong cuộc đua ấy, Mão (Mèo) cũng có mặt trong danh sách được chọn và là con giáp đứng ở vị trí thứ tư sau Tý, Sửu, Dần. Sau Mão là các con giáp khác, lần lượt là: Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi.

Năm Mão, người Trung Quốc lấy Thỏ làm con giáp biểu tượng, còn người Việt Nam lấy Mèo làm con giáp biểu tượng. Theo lý giải của một số nhà nghiên cứu, người Trung Quốc chọn Thỏ vì Thỏ là một linh vật có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống tinh thần của họ. Còn người Việt chọn Mèo vì Mèo là loài vật gần gũi, thân thuộc trong đời sống của người Việt.

Cũng theo truyền thuyết kể lại: Xa xửa xa xưa, mèo và chuột (tý) vốn là đôi bạn rất thân thiết của nhau. Nhưng trong cuộc đua về đích do Ngọc Hoàng tổ chức để phong vị cho mười hai con giáp năm ấy, chuột vì tinh khôn, láu cá, muốn giành vị trí dẫn đầu nên đã không đánh thức mèo dậy sớm để cùng đi như đã hứa; từ đó mèo cho rằng chuột là người bạn xấu nên hận chuột đến tận xương tủy và coi chuột là kẻ thù truyền kiếp không đội trời chung của họ nhà mèo. Cũng từ đó trở đi, mèo ghét chuột tới mức không thấy thì đi rình để bắt, mà thấy rồi thì quyết vồ lấy để ăn tươi nuốt sống, không tha. Vì vậy, chuột trông thấy mèo hoặc chỉ cần nghe thấy tiếng mèo kêu meo meo thôi đã ba hồn chín vía chạy mất hút, run lập cập. Kể cũng thấy tội nghiệp, khổ thân nhưng cũng đáng đời kẻ phá hoại, ranh khôn và tráo trở.

Ở góc độ khoa học kinh dịch phong thủy, mèo thuộc vị trí chính đông, thuộc hành mộc. Mèo là con vật nhanh nhẹn, uyển chuyển, nhẹ nhàng nên dân gian coi đây là một linh vật mang ý nghĩa cát tường, chiêu dụ những điều may mắn. 

Trong đời sống hằng ngày, mèo được con người thuần hóa thành vật nuôi để bắt chuột, góp phần bảo vệ mùa màng, bảo vệ những vật dụng trong nhà khỏi sự phá hoại của chuột. Với lợi ích bắt chuột tài tình, mèo đã trở thành con vật có ích, là người bạn thân thiết của nhà nông.

Vì thân thuộc nên hình ảnh con mèo đã đi vào ca dao trong lời hát ru ngộ nghĩnh, nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ: "Con mèo mà trèo cây cau/ Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà/ Chú chuột đi chợ đường xa/ Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo". Hình ảnh mèo cũng đi vào nghệ thuật hội họa dân gian của người Việt từ rất xa xưa. Bức vẽ "Đám cưới chuột" đã trở thành bức họa nổi tiếng trong làng tranh Đông Hồ, mang nhiều ý nghĩa ẩn dụ tinh tế, sâu sắc. 

Mèo bản tính hiền lành, đáng yêu, ưa tình cảm và có bộ dạng nhàn nhã, khoan thai, thích cọ đầu làm nũng, thích vuốt ve, yêu chiều nên được dân gian gọi là "hiền như miu". Ban ngày, mèo khoái ngủ nướng cho thích mắt mới dậy nên được dân gian gọi là "chú mèo lười". Khi tuổi đời quá già, không thích thuần hóa bởi con người nữa mà thích trở về sống lang thang trong môi trường tự nhiên tự do tự tại, tự sinh, tự diệt hoang dã, trở thành kẻ săn mồi tinh khôn, lọc lõi, khi ấy dân gian gọi là "mèo già hóa cáo".

Mèo ưa sạch sẽ, thích nằm phơi nắng, thích ngủ ở những chỗ ấm áp, yên tĩnh nên chỗ nào có mèo nằm ngủ, chỗ ấy là chỗ lành. Mắt mèo rất tinh, có thể nhìn thấu mọi vật trong đêm tối. Mũi mèo rất thính nhờ bộ ria như những chiếc cần ăng-ten phát đi tín hiệu thám thính, giúp mèo đánh hơi, rình mồi, săn mồi hiệu quả. Mèo không thích nước nên nó rất sợ bị rơi xuống nước. Tuy nhiên, mèo lại thích leo trèo và trèo rất giỏi. Mèo có hình dáng giống hổ thu nhỏ nên còn được gọi là tiểu hổ. Tuy nhỏ là vậy nhưng truyền thuyết kể rằng mèo là thầy của hổ cơ đấy. Khi dạy võ cho hổ, để phòng trò phản thầy, mèo đã giữ lại ngón võ gia truyền để phòng thân, đó là ngón võ leo trèo, quyết không dạy ngón này cho hổ. Vì vậy, hổ tuy to xác, dũng mãnh nhưng khoản leo trèo thì rất kém, nếu có lúc trở tính muốn ăn thịt mèo thì mèo đã nhanh trí leo tót lên ngọn cây, thoát nạn.

Mèo sạch sẽ, kín đáo và tinh tế nên nó có tập tính giấu chất thải có mùi khó chịu đi. Mỗi lần đi vệ sinh, mèo thường tìm chỗ kín đáo, hợp lý như đống tro, đống cát, gốc cây có nhiều lá mục hoặc chỗ có đất tơi xốp để khi đi xong mèo sẽ lấy chân cào tro, đất, cát hoặc lá cây ở cạnh đó lại, che lấp đi, vừa bảo đảm vệ sinh, vừa giấu được vết tích của mình. Tập tính thích bắt chuột, ưa yên tĩnh, thích sạch sẽ này của họ nhà mèo được truyền từ đời này sang đời khác, không bao giờ mất đi. 

Ngày nay, mèo vẫn được nuôi phổ biến trong các gia đình ở nông thôn và trở thành thú cưng của nhiều gia đình trong thành phố. Sau những giờ lao động mệt mỏi, trở về nhà, nhìn thấy chú mèo mướp, mèo vàng, mèo tam thể xinh xắn, hiền lành, ngộ nghĩnh đang nằm cuộn mình phơi nắng hay đang tinh nghịch chơi đùa, chạy lên chạy xuống cầu thang hoặc đi tản bộ nhàn nhã trong nhà, người ta thấy cuộc sống có nét thật thư thái, đáng yêu, thấy thiên nhiên thật gần gũi ở cạnh mình.

Năm Nhâm Dần 2022 nhiều biến động sắp qua, nhường chỗ cho năm Quý Mão 2023. Ai cũng mong cho năm mới Quý Mão được no ấm, thái bình, nhà nhà hạnh phúc, người người an vui. 

HIỀN HÒA