Hiện nay, nhiều đơn vị đăng ký theo mô hình HTX nhưng lại hoạt động như doanh nghiệp, tạo ra sự cạnh tranh không bình đẳng.
Sang năm 2017, HTX Dịch vụ nước sạch Hưng Đạo (Tứ Kỳ) sẽ chuyển đổi sang công ty cổ phần
Hưởng ưu đãiHTX Minh Trung ở phường Tứ Minh (TP Hải Dương) được thành lập từ năm 1998. Sau khi đăng ký lại theo Luật HTX 2012, HTX còn 7 thành viên và 15 công nhân. Theo Luật HTX, mỗi thành viên góp không quá 20% tổng số vốn điều lệ, tuy nhiên, số vốn mà anh Trần Mạnh Dũng, Giám đốc HTX góp chiếm tới 50% tổng số vốn. Anh Dũng thừa nhận: "Mặc dù đăng ký là HTX nhưng chúng tôi đang hoạt động như một doanh nghiệp. Các thành viên khác không có vai trò gì ngoài việc góp vốn 1 lần khi HTX mới thành lập".
HTX Minh Trung đã được vay ưu đãi 4 tỷ đồng từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX của Liên minh HTX Việt Nam để đầu tư cho hoạt động sản xuất. HTX này còn được giảm 50% số tiền thuê đất. Hiện tại, HTX đang thuê hơn 2.000 m2 đất để làm xưởng sửa chữa ô tô. Đến nay, HTX đã tiết kiệm được hơn 100 triệu đồng tiền thuê đất. HTX đang làm thủ tục để được giảm 50% số tiền thuê đất cho 5 năm sắp tới.
HTX Dịch vụ nước sạch Hưng Đạo (Tứ Kỳ) đang được hưởng lợi từ chính sách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực mà Nhà nước dành cho các HTX. Ông Phạm Văn Nghẹ, Chủ nhiệm HTX thường xuyên được đi dự các buổi tập huấn, đào tạo chuyên ngành máy, kế toán... Ông Nghẹ góp đến 50% số vốn điều lệ trong số 4 thành viên HTX. Là người góp vốn chính nên "tiếng nói" của ông có trọng lượng hơn khi quyết định các chính sách, kế hoạch phát triển của HTX. "Phần lớn các HTX nước sạch đều hoạt động như loại hình doanh nghiệp. Hiện tại, HTX vẫn chưa đăng ký lại theo Luật HTX 2012, vì sang năm 2017, chúng tôi sẽ chuyển từ HTX nước sạch sang công ty cổ phần theo đúng quy định", ông Nghẹ cho biết thêm.
Theo ông Nguyễn Văn Quang, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, nhiều tổ chức kinh tế không muốn thành lập doanh nghiệp mà lại hoạt động trong "vỏ bọc" HTX để hưởng một số chính sách ưu đãi của Nhà nước dành cho HTX. Hiện nay, chưa thống kê được trong toàn tỉnh có bao nhiêu doanh nghiệp hoạt động theo kiểu núp bóng HTX. Việc các doanh nghiệp núp bóng HTX đã tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng, trong khi nhiều HTX khác không tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi.
Cần sớm chuyển đổiHiện nay, không ít người vẫn cho rằng hoạt động của HTX và doanh nghiệp là như nhau. Nguyên nhân do Luật HTX 2003 quy định: "HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp”. Tuy nhiên Luật HTX 2012 lại quy định: "Tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 7 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý HTX”.
HTX Minh Trung hoạt động như một doanh nghiệp nhưng vẫn đăng ký là HTX để được hưởng các ưu đãi
Như vậy, về bản chất, HTX và doanh nghiệp là 2 loại hình kinh tế hoàn toàn khác nhau. HTX thành lập nhằm cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho thành viên; còn doanh nghiệp chủ yếu cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho xã hội nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Thành viên của HTX vừa là chủ sở hữu vừa là khách hàng, trong khi cổ đông của doanh nghiệp không bắt buộc phải là khách hàng của doanh nghiệp. Các thành viên HTX đều có quyền ngang nhau trong mọi vấn đề, trong khi đó, quan hệ trong doanh nghiệp phụ thuộc vào mức độ góp vốn, ai góp nhiều vốn thì có quyền hơn các thành viên khác. Lợi nhuận của HTX dựa trên mức độ sử dụng hàng hóa, dịch vụ của từng thành viên, còn doanh nghiệp dựa trên mức độ góp vốn. HTX phải có nghĩa vụ và ưu tiên cung cấp đầy đủ nhu cầu của thành viên HTX trước khi cung ứng dịch vụ ra bên ngoài còn doanh nghiệp không bị ràng buộc điều này.
Sau khi Luật HTX 2012 có hiệu lực, một số HTX hoạt động không đúng theo quy định của luật đã tạm ngừng hoạt động chờ giải thể hoặc chuyển sang loại hình kinh tế khác. Số ít HTX vẫn tổ chức đại hội và đăng ký lại theo luật mới, nhưng thực chất hoạt động không thay đổi so với trước. Để tìm ra các HTX kiểu này không dễ, bởi họ đã tạo cho mình vỏ bọc để hưởng lợi từ các chính sách của Nhà nước vốn chỉ dành cho HTX.
Ông Quang cho biết thêm: "Liên minh HTX chỉ tư vấn, cung cấp dịch vụ và hỗ trợ các thành viên, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các thành viên... nhưng không có quyền yêu cầu các HTX hoạt động không đúng luật phải giải thể hoặc chuyển đổi lại. Để phát hiện các doanh nghiệp hoạt động núp bóng HTX cần có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng liên quan. Các ngành cần rà soát lại số HTX hoạt động trong lĩnh vực của mình, nếu phát hiện sai phạm thì yêu cầu chuyển đổi. Bên cạnh đó, nếu các HTX đã lớn mạnh có thể chuyển sang thành lập doanh nghiệp".
PV
