Niềm vui ngày hội đến trường

Trước khi trở thành nhà thơ chuyên nghiệp, Nguyễn Bùi Vợi đã là một thầy giáo dạy môn ngữ văn. Có lẽ bởi vậy mà thơ ông giản dị, mực thước và đằm sâu cảm xúc. Đọc khá nhiều bài thơ lấy cảm hứng từ mùa thu và năm học mới, Ngày khai trường của Nguyễn Bùi Vợi vẫn là tác phẩm giàu ấn tượng, khơi gợi được nhiều tình cảm thiêng liêng về mái trường, thầy cô và tình bạn, khiến người đọc không thể nào quên.

Bài thơ có năm khổ, khổ nào cũng chan chứa một niềm vui sướng. Đầu tiên là khung cảnh buổi sáng mùa thu với bầu trời trong xanh và hình ảnh bạn nhỏ "mặc quần áo mới", tung tăng chân sáo đón ngày khai trường mà lòng vui mở hội: Sáng đầu thu trong xanh/Em mặc quần áo mới/ Đi đón ngày khai trường/Vui như là đi hội.

Tâm trạng náo nức của bạn nhỏ trong bài thơ được miêu tả khá tỉ mỉ. Sau ba tháng hè xa trường xa lớp, học trò gặp lại nhau mới xúc động làm sao. Nhà thơ Nguyễn Bùi Vợi diễn tả niềm vui ấy với một niềm chứa chan xúc động: Gặp bạn, cười hớn hở/Đứa tay bắt mặt mừng/Đứa ôm vai bá cổ/Cặp sách đùa trên lưng.

Hình ảnh nối tiếp nhau, tất cả cứ rối rít qua các trạng thái và hành động bằng phép điệp cấu trúc, phép liệt kê nên trong cùng một không gian mà mọi thứ cứ như nhún nhảy, xao động hẳn lên: "cười hớn hở", "tay bắt mặt mừng", "ôm vai bá cổ". Thích nhất là câu thơ giàu nghệ thuật nhân hóa nhưng diễn tả rất hay và tinh tế niềm vui, niềm xúc động dâng trào của các bạn học trò nhỏ: "Cặp sách đùa trên lưng". Hóa ra các bạn nhỏ gặp nhau trong ngày đầu năm học mới nên vui đùa hớn hở, cái cặp sách trên lưng theo đó cũng biết "đùa" theo. Chữ "đùa" sống động, tươi vui và thật ngộ nghĩnh. Ta có cảm giác nhà thơ đang nheo mắt cười thật hồn hậu, tin yêu khi nhìn các em vui chơi trong buổi tựu trường.

Nếu khổ thơ thứ hai là điểm nhìn từ tác giả, nghĩa là từ bên ngoài vào, rất khách quan để từ đó cảm nhận bao nhiêu niềm vui rạo rực trong buổi khai trường, thì đến khổ thơ thứ ba, tác giả trả điểm nhìn ấy về cho bạn nhỏ. Nhờ đó, cảm xúc vui sướng trào dâng mãnh liệt qua ánh nhìn trong sáng, ngây thơ: thầy cô trẻ lại, sân trường màu nắng cũng tươi mới hơn, lá cờ Tổ quốc như reo vui trong gió sớm thu về: Nhìn các thầy, các cô/Ai cũng như trẻ lại/Sân trường vàng nắng mới/Lá cờ bay như reo.

Quả vậy, khổ thơ trên có bốn câu mà có đến ba câu cảm nhận từ điểm nhìn của bạn nhỏ. Tất cả như chan hòa, sống động, reo vui cùng tiếng lòng hát ca trong buổi khai trường. Sau điểm nhìn ấy, nhà thơ lại chuyển về sự quan sát của chính mình. Phải tinh lắm, yêu lắm các hoạt động của học trò, Nguyễn Bùi Vợi mới diễn tả thật đúng và hay cảnh tượng các bạn học sinh "từng nhóm đứng đo nhau" giữa sân trường đầu thu xao xuyến: Từng nhóm đứng đo nhau/Thấy bạn nào cũng lớn/Năm xưa bé tí teo/Giờ lớp ba, lớp bốn.

Bài thơ khép lại bằng âm thanh của tiếng trống trường gióng giả và từng đoàn học sinh xếp hàng vào lớp với màu khăn quàng thắm tươi bay trong gió mùa thu. Đó là hình ảnh rất ấn tượng, sáng trong như một niềm hy vọng vô bờ: Tiếng trống trường gióng giả/Năm học mới đến rồi/Chúng em đi vào lớp/Khăn quàng bay đỏ tươi.

Ngày khai trường mở đầu bằng hình ảnh bầu trời thu trong xanh, kết thúc là màu đỏ thắm tươi của khăn quàng các em bước đi vào lớp. Một màu xanh của ước mơ, một màu đỏ thắm tươi của niềm hy vọng. Nhờ thế, khép lại bài thơ rồi, lòng chúng ta vẫn vui sướng không nguôi khi nghĩ về thế hệ tương lai của đất nước. Niềm vui ấy cũng chính là niềm tin yêu mà Bác Hồ đã gửi gắm vào bao thế hệ mai sau: "Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai với các cường quốc năm châu hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em".

LÊ THÀNH VĂN