Nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý và những tình khúc vượt thời gian

Nguồn: TTXVN

Nhiều sáng tác của ông sử dụng khéo léo chất liệu dân ca của vùng miền, chất trữ tình được thể hiện qua lời ca trau chuốt cùng với giai điệu mượt mà và mang đậm bản sắc dân tộc.

Trải qua nhiều thập niên, rất nhiều bài hát của ông đến nay vẫn được đông đảo công chúng yêu mến, trong đó có “Dư âm,” “Người đi xây hồ Kẻ Gỗ,” “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh,” “Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa,” “Bài ca năm tấn,” “Dáng đứng Bến Tre,” “Mẹ yêu con,” "Vượt trùng dương..."

Người nghệ sỹ tài hoa ấy sinh ra cách đây 95 năm, ngày 5.3.1925.

Như bao thanh niên yêu nước khác, năm 1945, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý tham gia phong trào Việt Minh. Ông là người sáng lập và xây dựng đoàn kịch thơ, kịch nói của Thanh niên Cứu quốc Nghệ An. Ông bắt đầu sáng tác vào năm 1947, khi là Trưởng Phòng Thông tin tuyên truyền huyện Thanh Chương, với tác phẩm đầu tay “Ai xây chiến lũy.”

Năm 1948, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý ở Đoàn Văn hóa tiền tuyến thuộc Quân huấn cục. Sau đó, từ năm 1950, ông nhận nhiệm vụ đi xây dựng Đoàn Văn công của Sư đoàn 304 và làm Trưởng đoàn.

Vào cuối thập kỷ 60 của thế kỷ XX, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý về công tác tại Hội Nhạc sỹ Việt Nam và là Uỷ viên Ban Chấp hành khóa I. Đến khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, ông vào TP Hồ Chí Minh và làm việc tại Viện Nghiên cứu âm nhạc.

Các tác phẩm âm nhạc của ông luôn được chắt chiu, nghiền ngẫm qua những chuyến đi thực tế trong thời gian dài. Nhiều sáng tác của ông sử dụng khéo léo chất liệu dân ca của vùng miền, chất trữ tình được thể hiện qua lời ca trau chuốt cùng với giai điệu mượt mà, mang đậm bản sắc dân tộc.

Từ chất liệu dân ca nhuần nhuyễn, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý có khả năng chạm vào mọi đề tài của cuộc sống, từ chăn nuôi đến thủy lợi, từ nông nghiệp đến công nghiệp, từ giáo dục đến ngân hàng, từ miền núi Tây Bắc đến đồng bằng Nam Bộ.

Đi đến đâu, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý cũng sống như người bản địa, học từng cách ăn, lối nói, cách hành xử, giao lưu.

Bản “Dư âm” nổi tiếng được ông sáng tác vào khoảng 1950 sau một lần về chơi nhà bạn ở Quỳnh Lưu, Nghệ An. Tác phẩm lãng mạn được hình thành trong giai đoạn khói lửa ác liệt, khiến người yêu nhạc không thể không liên tưởng đến tình yêu nồng nàn và si mê của tác giả "đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn tiếng tơ."

Cho đến nay, "Dư âm" được xem là một trong những bản nhạc vượt thời gian, được rất nhiều người yêu nhạc hâm mộ và khi nói đến nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý gần như ông bị “đóng đinh” với ca khúc này.

Còn “Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa” được nhạc sỹ viết trong chuyến đi công tác về vùng đất Kinh Bắc. Và “Dáng đứng Bến Tre” là kết quả của mấy tháng đi điền dã cùng hai vợ chồng nhạc sỹ-nhà nghiên cứu âm nhạc dân gian Lư Nhất Vũ và Lê Giang về với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.

Nhạc sỹ từng chia sẻ “Tôi đến vùng đất nào cũng vậy, đều cố gắng học làm người trước đã và chỉ khi dân ca vùng đó đã ngấm vào máu thịt của mình, tôi mới sáng tác.”

Đề tài về người phụ nữ Việt Nam cũng được nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý dành nhiều ưu ái. Nhiều bài hát của ông đến nay vẫn được đông đảo công chúng yêu mến, đó là “Mẹ yêu con,” “Dáng đứng Bến Tre,” “Bài ca năm tấn,” “Bài ca phụ nữ Việt Nam,” “Em đi làm tín dụng,” “Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa,” “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh,” “Cô nuôi dạy trẻ”...

Nếu trong tình khúc, những người phụ nữ Việt Nam xuất hiện dưới hình ảnh những thiếu nữ kiều diễm, mơ màng, thì ở những bài ca cách mạng, ngợi ca quê hương đất nước, lao động, sản xuất, họ lại là người phụ nữ Việt Nam sáng ngời tinh thần “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang.”

Chính nhạc sỹ có lần tâm sự rằng: “Đề tài phụ nữ luôn là nguồn cảm hứng thường trực trong tôi. Xưa nay, người ta vẫn thường cho rằng phụ nữ là phái yếu, nhưng nhiều khi chính sự mềm mại, dịu dàng ấy lại là đòn bẩy lợi hại tạo nên sức mạnh khiến ta phải yêu mến, kính phục.”

Đặc biệt, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý có thể vận dụng âm nhạc dân gian của cả 3 miền Bắc-Trung-Nam vào những bài hát của mình một cách tài tình và có hiệu quả.

"Vượt trùng dương" được xem là bài hát cách mạng thành công đầu tiên của ông, bài hát rộn ràng âm hưởng của nhịp điệu hò khoan này ngay sau đó nhận được giải nhì (không có giải nhất) của Hội Văn nghệ Việt Nam.

Hình tượng của bài hát là con thuyền vượt qua sóng gió biển khơi, gợi liên tưởng về cuộc kháng chiến chống Pháp khó khăn, gian khổ nhưng sẽ đi đến thắng lợi.

Hay bài "Mẹ yêu con" mang âm hưởng hát ru của dân tộc và cũng được xem như một bài hát ru “mẫu mực.”

Giai điệu "Mẹ yêu con" đẹp như một bản romance của nhạc thính phòng, có lẽ cũng chính vì vậy mà ngoài những giọng ca dân gian như Thanh Huyền, Thu Hiền, Bùi Lê Mận… biểu diễn, rất nhiều ca sỹ khác cũng thể hiện bài hát này như Lê Dung, Thanh Lam, Anh Thơ, Lan Anh, Phạm Thu Hà, Nguyên Thảo, Tùng Dương…

Và nếu "Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa" mang âm hưởng của nhạc dân gian vùng Kinh Bắc, thì "Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh" và "Người đi xây hồ Kẻ Gỗ" là những khúc hát ngọt ngào, da diết được chắc lọc từ ví dặm Nghệ Tĩnh.

Đến vùng đất Quảng Nam ông có bài hát "Quảng Nam Đà Nẵng đất nặng nghĩa tình" mang âm hưởng dân ca Quảng Nam.

Vào miền Nam, ông có bài hát "Dáng đứng Bến Tre," một bài hát rất nổi tiếng, giai điệu phát triển từ bài Ru con dân ca Nam bộ được người yêu nhạc cả nước đón nhận.

Có thể nói, đóng góp lớn nhất của nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý trong lĩnh vực ca khúc đó là những bài hát được lấy cảm hứng từ chất liệu âm nhạc dân gian của các vùng miền đất nước.

Dù là những bài ca cách mạng, âm nhạc của ông vẫn trữ tình, mượt mà và mang màu sắc dân ca. Đó cũng là điều đọng lại với người yêu nhạc và cũng là điều thể hiện tài năng sáng tác của ông.

Ngày 26.12.2019, tác giả của những tuyệt phẩm còn mãi với thời gian đã qua đời tại nhà riêng ở TP Hồ Chí Minh.

Ông đã ra đi, nhưng chắc chắn những bài hát của ông vẫn còn vang mãi trong đời sống âm nhạc và nhiều bài hát sẽ được ghi vào lịch sử âm nhạc của nước nhà.

Với những cống hiến xuất sắc cho âm nhạc nước nhà, năm 2000, nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật cho các tác phẩm “Mẹ yêu con,” “Vượt trùng dương,” “Bài ca năm tấn,” “Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa,” “Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh,” “Dáng đứng Bến Tre”.

Theo TTXVN