Ngôi đình thờ hoàng tử triều Lý

Đình Thượng Sơn

Đình Thượng Sơn ở xã Tái Sơn (Tứ Kỳ) là một công trình văn hóa, lịch sử được xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2015. Ngôi đình thờ Uy Minh vương Lý Nhật Vinh (còn gọi là Vinh Lang hoàng tử), người con thứ hai của vua Lý Thái Tông. Ông có công đánh giặc ngoại xâm và giúp dân làng Thượng Sơn khai hoang lập ấp, mở mang đồng ruộng, phát triển sản xuất, chăn nuôi, xây dựng cuộc sống ấm no.

Nơi gắn bó với cuộc đời hoàng tử

Theo nội dung bia “Thần tích bi ký” hiện lưu giữ tại đình Thượng Sơn, Lý Nhật Vinh là con trai thứ hai của vua Lý Thái Tông, từ khi còn nhỏ đã rất thông minh, hiếu học, đức trọng tài cao, yêu nước thương dân sâu sắc. Vào năm 1039, đất nước thường bị giặc Ai Lao sang quấy phá, nhà vua sai các hoàng tử đi tìm nơi lập đồn sở để đánh giặc. Theo lệnh vua cha, hoàng tử Lý Nhật Vinh đi tuần phòng thiên hạ, khi đến chùa Cảnh (còn gọi là chùa Bến) thuộc địa giới khu Trung, trang Ngọc Tái, huyện Tứ Kỳ, phủ Hạ Hồng thấy một gò đất cao, có núi bao quanh như rồng, hổ ôm ấp, đất đai trù phú, cây cỏ tốt tươi bèn lập đồn sở đóng quân tại đây. Thông qua tổ chức cuộc thi đấu vật, hoàng tử chọn hai người tài ba, dũng cảm nhất trong trang là ông Nguyễn Viết Hùng ở khu Trung và ông Lê Viết Trương ở khu Thượng, sau đó dâng biểu lên vua phong cho họ làm lực sĩ gia thần để cai quản binh sĩ, đồng thời chiêu mộ, tuyển chọn thêm 200 người trong trang để tăng cường lực lượng rồi chia lập đồn trại luyện quân. Đội quân do hoàng tử chỉ huy ngày một hùng mạnh, tinh nhuệ và lập được nhiều công lớn. Vua Lý Thánh Tông đã hạ chiếu sắc phong hoàng tử là Uy Minh vương, thăng chức Đại đô úy, thống quản các châu, trấn và việc quan dân toàn bộ vùng đất thuộc ngoại thành Thăng Long (chạy xuôi về Đông theo lưu vực sông Hồng và sông Thái Bình).

Tại trang Ngọc Tái, hoàng tử Lý Nhật Vinh thường dành thời gian gần gũi nhân dân, hướng dẫn nhân dân khai hoang, lập ấp, phát triển chăn nuôi, lấy việc dân no ấm, yên vui hạnh phúc làm gốc của việc cai trị nên được nhân dân vô cùng yêu mến, cảm phục. Sau khi hoàng tử mất, nhân dân làng Thượng Sơn xưa đã xây dựng đình để muôn đời tưởng niệm.

Bia thần tích niên hiệu Tự Đức 14 (1861) nói về sự tích thành hoàng Lý Nhật Vinh

Niềm tự hào của người dân địa phương

Đình Thượng Sơn được xây dựng từ sớm, đến thời Nguyễn được xây dựng lại khang trang. Năm 1948, thực hiện chủ trương “tiêu thổ kháng chiến”, dân làng tuy rất luyến tiếc nhưng đã kiên quyết giải hạ ngôi đình không cho thực dân Pháp đóng bốt, lập tề hòng đàn áp phong trào cách mạng của địa phương. Năm 2012, ngôi đình được xây dựng lại với kiến trúc kiểu chữ đinh gồm 5 gian đại bái và 3 gian hậu cung quy mô lớn, đồng bộ, mang đậm dấu ấn kiến trúc truyền thống.

Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đình Thượng Sơn không chỉ là nơi thờ phụng người có công với nước, với dân mà còn là nơi diễn ra các sự kiện quan trọng của địa phương như: nơi truyền bá chữ quốc ngữ cho nhân dân trong vùng; nơi tập kết, tiễn đưa con em địa phương lên đường vào Nam chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược, bảo vệ Tổ quốc.

Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử nhưng hiện nay đình vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như sắc phong niên hiệu Khải Định 9 (1924), bia “Thần tích bi ký” khắc dựng năm Tự Đức 14 (1861), giếng nước cổ.   

Lễ hội truyền thống kỷ niệm ngày mất của hoàng tử Lý Nhật Vinh diễn ra trong ba ngày từ ngày 19 - 21.11 (âm lịch) với các hình thức tế thần, rước kiệu... nhằm tri ân vị thành hoàng làng, ôn lại điển tích xưa, cầu mong mưa thuận gió hòa, dân an, vật thịnh. Bên cạnh phần lễ, trong thời gian diễn ra lễ hội còn có nhiều trò chơi dân gian như cờ tướng, kéo co, đập niêu, bắt vịt...

Đình Thượng Sơn không chỉ là một quần thể di tích đa dạng, hấp dẫn du khách tham quan chiêm bái, mà còn là một địa chỉ văn hóa, góp phần to lớn trong việc nghiên cứu, tìm hiểu về phong tục tập quán, lịch sử, bản sắc văn hóa của địa phương.

ĐẶNG THU THƠM