Nghệ sĩ Nhân dân Trịnh Thị Lan (Cả Tam)

Bà Trịnh Thị Lan (Cả Tam)

Bà Trịnh Thị Lan là đào chính thường đóng vai đôi với ông Trùm Thịnh (Nguyễn Văn Thịnh, người Bến Trại, Thanh Miện) và ông Nguyễn Đình Nghị (người Bến Xuôi, Tiên Lữ, Hưng Yên)- những bậc thầy của nghệ thuật chèo nước nhà những thập niên trước Cách mạng Tháng Tám 1945, trong những ban hát do ông Trùm Nghị đứng chủ. Bà cả Tam nổi tiếng với các vai diễn sắc sảo, tinh tế như Thị Phương, Đào Huế, Thị Mầu, Châu Long, Tú Bà, Mụ Sùng, Điềm Thị...

Bốn mươi năm lăn lộn với nghề, nếm biết bao tủi nhục, đắng cay, bà dứt bỏ ánh đèn sân khấu, trở về quê vui sống với cháu con, thề không bao giờ trở lại sàn diễn.

Cho đến đầu năm 1953, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của quân và dân ta chuyển sang giai đoạn mới, Nhà nước ta thành lập Đoàn Văn công trung ương, cử người về mời bà ra giúp đỡ. Hiểu ra chính sách của Đảng, Chính phủ đối với nghề Tổ, bà vui lòng xóa bỏ lời nguyền cũ, hăng hái lên Việt Bắc, tham gia Đoàn Văn công trung ương.

Trong hoàn cảnh kháng chiến vô cùng gian khổ bà vẫn say sưa truyền nghề tận tụy, chu đáo cho anh chị em mới bắt đầu làm quen với nghệ thuật chèo, thông qua các vai diễn nổi tiếng trước đây của bà.

Không chỉ ở các vai diễn cổ điển, bà còn được đánh giá rất cao về tinh thần tìm tòi, sáng tạo không ngừng qua các nhân vật hiện đại.

Nghệ sĩ Trịnh Thị Lan có uy tín lớn trong giới sân khấu nước nhà. Bà được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Văn học - Nghệ thuật Việt Nam (nay là ủy ban Toàn quốc các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam) ngay từ khóa đầu. Do có nhiều cống hiến vào sự nghiệp phát triển sân khấu dân tộc, bà đã hai lần được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động.

Nghệ sĩ Trịnh Thị Lan qua đời năm 1971, hưởng thọ 85 tuổi.

Năm 1984, nghệ sĩ Trịnh Thị Lan được Nhà nước truy tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (đợt đầu). Trong phòng truyền thống của Nhà hát Chèo Việt Nam, ảnh chân dung bà được đặt bên bài vị trên bàn thờ các bậc tổ của nghệ thuật chèo nước nhà.

THANH GIANG