Họ là tuyên truyền viên phòng, chống HIV

Các thành viên nhóm đồng đẳng viên nhận tài liệu tuyên truyền từ Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh

Lần đầu mới gặp Phạm Bá Đông, một tuyên truyền viên đồng đẳng về dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS, tôi có phần nghi ngờ khả năng tuyên truyền của Đông khi thấy anh không mấy tự tin. Nhưng khi vào việc, Đông trở nên linh hoạt hẳn. Hằng ngày, ngoài làm nghề mộc ở gia đình, Đông dành 2-4 giờ để tiếp cận tuyên truyền về cách phòng, chống căn bệnh HIV/AIDS cho đối tượng nghiện ma túy, gái mại dâm; cấp phát bơm kim tiêm sạch, bao cao su cho các đối tượng; thu gom bơm kim tiêm bẩn… Có quá khứ nghiện ma túy hơn chục năm, đã từng lăn lộn ở nhiều tụ điểm tiêm chích nên những công việc của một đồng đẳng viên là nhiệm vụ phù hợp với khả năng của Đông. Đông cho biết: Năm 2009, vừa ra khỏi trại cai nghiện, Đông tình cờ tiếp cận với nhóm đồng đẳng viên và được các anh trong nhóm giới thiệu tham gia hoạt động tuyên truyền phòng, chống HIV. Hồi đầu mới đi tiếp cận cộng đồng, Đông đã phải đối mặt với sự nghi ngờ, “kỳ thị” của những bạn nghiện khác. Họ sợ Đông sẽ cung cấp thông tin trong giới nghiện chích với công an, làm lộ “căn cứ địa” của giới nghiện ma tuý. Hơn nữa, giá 1 chiếc bơm kim tiêm bán trên thị trường chỉ 2.000 đồng nên không ai mặn mà xin của Đông để phải đối mặt với nguy cơ bị lộ diện. Hàng nửa tháng sau khi tham gia chương trình, Đông không có khách hàng. Anh đã phần nào nản chí. Nhưng cuối cùng với sự kiên trì đeo đuổi của anh đã thuyết phục được một bạn nghiện. Và người ban đầu nhận bơm kim tiêm sạch miễn phí, được tư vấn thông tin có lợi cho bản thân đã trở thành cầu nối cho Đông tìm tới nhiều khách hàng mới. Hiện nay, Đông đã trở thành một tuyên truyền viên có kinh nghiệm. Hằng ngày, anh mưu sinh bằng nghề mộc của gia đình. Nhưng đến thời điểm con nghiện bắt buộc phải chơi thuốc như bữa sáng, trưa, anh lại tranh thủ tới các điểm cung cấp bơm kim tiêm sạch cho người nghiện. Đông tâm sự: Con nghiện thường thèm thuốc vào những giờ cố định. Tôi nắm bắt những thời điểm ấy để cấp bơm tiêm sạch. Sau khi người nghiện chơi thuốc xong một lúc, mình mới tiếp cận để tuyên truyền. Nếu không nắm bắt được đặc điểm trên, mở giọng tuyên truyền vào lúc con nghiện đang lên cơn thèm thuốc thì không những phí công mà lơ mơ còn “ăn đòn”. Tương tự như vậy, phải tiếp cận gái mại dâm vào những ngày đầu tuần là thời điểm các nhà hàng thưa khách mới mong gặp được họ. Để thuận tiện hơn trong việc cung cấp bơm kim tiêm sạch cho những con nghiện, Đông và anh em trong nhóm đồng đẳng viên đã lập các hộp cố định ở những điểm tập trung đông con nghiện, để sẵn bơm kim tiêm trong hộp để các con nghiện tự lấy khi có nhu cầu. Do đã chiếm được lòng tin của bạn nghiện nên Đông cũng không mất nhiều công cho việc thu nhặt bơm kim tiêm bẩn. Anh đã nhờ các bạn nghiện để bơm kim tiêm bẩn vào các điểm cố định để tiện cho việc thu gom.

Khác với quá khứ của anh Đông, chị Nguyễn Thị Lành ở xã Hoàng Diệu (Gia Lộc) vốn là một phụ nữ nông thôn chân chất, quanh năm “chân lấm tay bùn” không hề biết đến những thú vui xa hoa của xã hội. Nhưng một sự kiện xảy ra đã làm đảo lộn hoàn toàn cuộc đời, số phận của chị. Đó là năm 2005, khi chồng chị bất ngờ qua đời do bệnh nặng. 6 tháng sau ngày chồng mất, khi nỗi đau mất chồng còn chưa kịp nguôi ngoai, chị lại phải lặn lội đưa đứa con trai gần 3 tuổi lên cấp cứu ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh. Sự ra đi đột ngột của đứa con trai cộng với cú sốc khi biết mình bị dương tính với HIV khiến chị Lành gục ngã. Chị không còn muốn sống. Khoảng 1 năm sau ngày con mất, chị gần như không dám ló mặt ra đường vì xung quanh hàng xóm láng giềng, ai cũng xì xèo bàn tán về việc vợ chồng chị mang AIDS về làng. Đứa con gái 4 tuổi của chị tuy không bị nhiễm bệnh nhưng ra trường mẫu giáo cũng bị bạn bè tẩy chay, các phụ huynh khác đòi đuổi cháu khỏi lớp vì sợ bị lây bệnh. Gần 1 năm sau, khi đã dần quen với sự kỳ thị xung quanh, chị Lành được một người quen giới thiệu với một giáo viên quê ở xã Hồng Hưng (Gia Lộc) cũng bị lây nhiễm HIV từ chồng. Những người đồng cảnh ngộ nhanh chóng tìm được tiếng nói chung. Từ chỗ thường xuyên gặp gỡ, chia sẻ buồn vui với nhau trong cuộc sống, các chị đã liên hệ với những người nhiễm khác trong khu vực lập ra nhóm riêng lấy tên là nhóm “Tự lực”. Cũng từ đây, người phụ nữ chân chất ấy bước ra khỏi đồng ruộng, ra khỏi luỹ tre làng, tham gia vào các hoạt động xã hội. Cuối năm 2005, chị được giới thiệu vào nhóm “Tiếp cận cộng đồng” thuộc dự án LIFE GAP (một dự án tuyên truyền phòng, chống HIV/AIDS do chính phủ Mỹ tài trợ). Từ đó đến nay, chị Lành đã trở thành một tuyên truyền viên tích cực của chương trình. Mới đầu chị gặp không ít khó khăn để tiếp cận được với những người nghiện chích hoặc gái mại dâm do không “bắt sóng” được với các đối tượng. Cuối cùng chị nghĩ ra cách riêng để tiếp cận được các đối tượng: Chị dành  nhiều ngày liền trực ở phòng khám của trung tâm để tiếp cận với những người cùng cảnh. Từ những người cùng nhiễm HIV, chị đã làm quen được với những người mắc HIV bị nghiện ma tuý và dần dần đã xâm nhập được vào thế giới riêng của những con nghiện, sau đó là giới mại dâm. Hiện nay, mỗi ngày ngoài làm nghề giày da truyền thống của quê hương, chị dành 2-3 giờ cho công việc của dự án phòng, chống HIV. Bình quân, mỗi tháng chị tiếp cận được 24-30 lượt khách hàng. Chị Lành rất say mê công việc dự án  bởi chị thấy mình sống có ích hơn cho xã hội. Nhờ tham gia dự án, chị đã được dùng thuốc kháng vi rút miễn phí. Hằng tháng, chị cũng có thêm hơn 1 triệu đồng để trang trải cuộc sống của hai mẹ con. Từ ngày chị tham gia hoạt động của dự án, những người làng xóm đã có cái nhìn hoàn toàn khác về chị, họ cảm thông và thán phục sự vươn lên của chị. Không còn ai có thái độ kỳ thị, xa lánh mẹ con chị như trước kia.  

Hiện nay, tỉnh ta đã tổ chức được nhiều nhóm tuyên truyền viên phòng, chống HIV như nhóm tuyên truyền viên đồng đẳng do Tổ chức Y tế thế giới tài trợ, nhóm tiếp cận cộng đồng do dự án LIFE GAP (Mỹ) tài trợ…

Có thể nhiều người thắc mắc hoặc cho rằng việc cung cấp bơm kim tiêm và bao cao su cho người nghiện, gái mại dâm, việc sử dụng những người nghiện vào chương trình tuyên truyền phòng chống HIV vô hình chung sẽ tiếp tay thêm cho người nghiện hoặc hành vi mua bán dâm. Nhưng để ngăn ngừa sự lây nhiễm HIV trong cộng đồng, đặc biệt là trong nhóm nguy cơ cao thì việc gây dựng, nuôi dưỡng những nhóm tuyên truyền viên đồng đẳng, tiếp cận cộng đồng là một cách làm táo bạo. Thực tế hiện nay, đây cũng là kênh hiệu quả nhất để các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS đến được với các đối tượng, góp phần ngăn chặn đại dịch HIV lây lan trong cộng đồng.

MAI LIÊN

Nhóm tuyên truyền viên đồng đẳng là tập hợp những người đã từng nghiện ma tuý hoặc đang nghiện ma tuý. Nhóm tiếp cận cộng đồng có đối tượng tham gia rộng hơn (bao gồm cả người nhiễm HIV, người nghiện ma tuý hoặc những người bình thường). Mỗi nhóm tuyên truyền viên đều có những thế mạnh riêng. Nhóm những tuyên truyền viên đồng đẳng có thuận lợi hơn khi tiếp cận với những người nghiện ma tuý hoặc gái mại dâm vì là những người cùng cảnh ngộ thường dễ bắt được tín hiệu, dễ cảm thông và chia sẻ thông tin với nhau hơn. Nhóm tiếp cận cộng đồng là một hình thức để những người bình thường dễ tiếp cận hơn với người nghiện hoặc gái mại dâm thông qua sự kèm cặp giúp đỡ của những tuyên truyền viên khác trong nhóm.