Động Hua Mạ hay còn gọi là “Động Trời”, thuộc quần thể danh thắng của hồ Ba Bể, cách hồ Ba Bể 6 km về phía tây nam, thuộc xã Quảng Khê, huyện Ba Bể (Bắc Kạn), là một trong những kỳ tích của tạo hóa với vẻ đẹp cuốn hút, độc đáo hư thực từ nhũ đá, rèm đá, cột đá…, tất cả tạo nên một bức tranh huyền ảo của chốn bồng lai, tiên cảnh.
Động Hua Mạ được khảo sát từ năm 2003 - 2004 và đến năm 2007 thì đưa vào khai thác du lịch. Hua Mạ, hay còn gọi là “động treo” vì nằm ở lưng chừng núi, có độ cao 350 m so với mặt nước biển. Lòng hang động rộng khoảng 1 ha, chiều dài hơn 700 m, sâu 56 m. Trần động có chỗ cao tới 40 - 50 m. Động có cửa vào ở phía đông và thông ra phía nam. Giữa hang có hàng chục cột đá cao 10 - 15 m đứng sừng sững, được “chạm trổ” hết sức tinh vi giống như các cột trụ trong các đền chùa cổ kính. Nhũ đá, rèm đá đủ kiểu dáng được tạo thành từ cửa hang cho đến cuối hang một cách tự nhiên và hợp lý. Hành lang hang được ngăn cách tự nhiên bởi các rèm đá, nhũ đá.
Đi vào hang qua một cửa nhỏ, khách du lịch được chứng kiến nhiều tầng lớp đá vôi hóa thạch màu trắng, thuộc đá hoa Ba Bể, dưới đáy là một bãi đá đổ khổng lồ dài chừng 164 m, chiều rộng chỗ nhỏ nhất cũng 10m, chỗ rộng nhất lên đến 43m. Độ dốc của hang thoai thoải từ 15 đến 38 độ, có chỗ tạo vách cao 2 đến 3 m. Ở đây có dấu vết của thác nước. Cách cửa hang khoảng 15 m, trong đống đá đổ lẫn đất sét màu xám đỏ và tro đã phát hiện các công cụ bằng sành có hoa văn của thời Lê.
Cảnh quan trong lòng động Hua Mạ làm mê lòng du khách. Đó là những nhũ đá muôn hình vạn trạng với nhiều dáng vẻ kỳ diệu, loại hình tháp bút, hình bông hoa sen… các nhũ đá màu trắng, màu đen, ánh lên với những sắc màu lung linh thật huyền ảo bao trùm khắp cả hang động. Tuỳ theo trí tưởng tượng của mỗi người, mỗi nhũ đá hiện ra với dáng vẻ khác nhau.
Cửa động trông xuống một vùng nước non xanh biếc của hồ và rừng Ba Bể cùng với con sông Lèng chảy qua, tạo ra một không gian thoáng mát, với những luồng gió luồn thổi vào hang xua tan cái ngột ngạt của những ngày hè nóng nực. Hua Mạ không chỉ quyến rũ du khách bởi những nhũ đá tuyệt đẹp, mà theo người dân địa phương, nó còn gắn với truyền thuyết dân gian huyền bí.
THANH HOA