Cách đây 89 năm, ngày 23-6-1924, tại phiên họp thứ 8 của Đại hội V Quốc tế Cộng sản, Nguyễn Ái Quốc đã phát biểu về vấn đề thuộc địa.
Người nói: “Tôi đến đây để không ngừng lưu ý Quốc tế Cộng sản đến một sự thật là: thuộc địa vẫn đang tồn tại và cách mạng, ngoài vấn đề tương lai của các thuộc địa còn có cả nguy cơ của các thuộc địa... Nếu cần tôi sẽ thức tỉnh các đồng chí về vấn đề thuộc địa”.
Bằng sự quan sát tinh tường tại nhiều thuộc địa của các đế quốc khác nhau, Nguyễn Ái Quốc chỉ ra rằng các thuộc địa cung cấp nguyên liệu cho các nhà máy; cung cấp binh lính cho quân đội của chủ nghĩa đế quốc. Người đã vạch rõ sai lầm là: “Sau khi nghe những lời phát biểu của các đồng chí ở chính quốc, tôi có cảm tưởng là các đồng chí ấy muốn đánh chết rắn đằng đuôi. Tất cả các đồng chí đều biết rằng, hiện nay nọc độc và sức sống của con rắn độc chủ nghĩa tư bản đang tập trung ở thuộc địa hơn là chính quốc...". Và Người nêu câu hỏi: "Tại sao các đồng chí lại xem thường các thuộc địa trong lúc chủ nghĩa tư bản lại dựa vào nó để tự bảo vệ và chống lại các đồng chí?... Thế mà các đồng chí khi nói về cách mạng, các đồng chí lại khinh thường thuộc địa?... Chính vì thế, tôi hết sức kêu gọi các đồng chí: Hãy chú ý !”. Người kêu gọi, Quốc tế Cộng sản cần chỉ cho nhân dân các nước thuộc địa con đường đi tới cách mạng và giải phóng.
Đến bài viết “Cách mạng Nga và các dân tộc thuộc địa” đăng trên tờ “Đời sống Công nhân” cũng trong năm 1924, lý luận về chủ nghĩa thực dân và phong trào giải phóng thuộc địa của Nguyễn Ái Quốc càng trở nên sắc nét, khi Người viết: “Chủ nghĩa tư bản là một con đỉa có một vòi bám vào giai cấp vô sản ở chính quốc và một cái vòi khác bám vào giai cấp vô sản ở các thuộc địa. Nếu người ta muốn giết con vật ấy, người ta phải đồng thời cắt cả hai vòi. Nếu người ta chỉ cắt một vòi thôi, thì cái vòi kia vẫn tiếp tục hút máu của giai cấp vô sản; con vật vẫn tiếp tục sống và cái vòi bị cắt đứt lại sẽ mọc ra...”
Các tác phẩm sau này của Người là “Bản án chế độ thực dân Pháp” và "Đây công lý của chủ nghĩa thực dân", là sự kết tội đanh thép chủ nghĩa tư bản giúp cho các Đảng ở chính quốc hiểu được âm mưu thủ đoạn của chủ nghĩa đế quốc đối với các thuộc địa, thức tỉnh các dân tộc bị áp bức cố kết lại trong cuộc đấu tranh để giải phóng dân tộc.
Bằng tinh thần đấu tranh kiên trì của mình, mà trực tiếp là trong tổ chức thực tiễn phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh trở thành người bảo vệ, phát triển học thuyết Mác - Lênin về vấn đề dân tộc thuộc địa, nêu một tấm gương lớn cho các dân tộc bị áp bức đứng lên giành độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
HƯƠNG SƠN(biên soạn)