Dân số tăng nhanh, môi trường càng suy thoái

Hơn 2.000 năm trước đây, trái đất chỉ có khoảng 250 triệu người; năm 1820, tăng lên 1 tỷ; năm 1930, đã là 2 tỷ; năm 1975, là 4 tỷ... Năm 1998, dân số thế giới đạt 6 tỷ. Các nhà nghiên cứu về dân số dự đoán với mức độ tăng dân số của cả thế giới như hiện nay thì đến năm 2055, số dân sẽ lên tới 10 tỷ người. Sự bùng nổ dân số trên toàn thế giới đã ở mức báo động.

Dân số Việt Nam cũng tăng nhanh qua các thời kỳ: Năm 1900,  chỉ có 13 triệu người; năm 1930, đã là 17 triệu người; năm 1945, 25 triệu người... Hiện nay, dân số nước ta là 86 triệu người, đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á (sau In-đô-nê-xi-a), thứ 7 trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, thứ 12 trên thế giới. Về mật độ dân số, nước ta đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á (sau Xinh-ga-po). Theo dự báo của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), số dân Việt Nam sẽ tăng lên 110,1 triệu vào năm 2025.

Với số dân tăng nhanh như vậy, nguồn tài nguyên hiện có trên trái đất còn nuôi sống loài người được bao lâu nữa? Đó là câu hỏi khó trả lời. Chỉ biết chắc chắn rằng, con người đã dùng những phương tiện kỹ thuật hiện đại để khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên đó để phục vụ cuộc sống của mình, đã làm suy thoái môi trường một cách nhanh chóng.

Ở thế kỷ 18, diện tích rừng toàn thế giới là khoảng 7,6 tỷ ha, vậy mà đến nay chỉ còn 2,8 tỷ ha, gây ra biết bao hậu quả nghiêm trọng. Đất đai bị xói mòn, trở nên cằn cỗi, không thể trồng trọt được. Mất rừng gây nên những trận lũ lụt khủng khiếp, thậm chí còn xảy ra lũ quét, lũ bùn, lũ đá… ở một số nước, đã cướp đi hàng ngàn sinh mạng con người và gây nên nạn đói cho hàng triệu người trên trái đất. Con người đã phải trả giá quá đắt cho hành động phá hoại môi trường của mình. Mất rừng sẽ gây nên sự suy thoái nghiêm trọng tính đa dạng sinh học, mất cân bằng sinh thái, đẩy loài người trước những thách thức với những hậu quả thật to lớn.

Hiện nay, 60% số nước trên thế giới ở trong tình trạng thiếu nguồn nước ngọt. Và do khai thác quá mức nguồn nước ngọt, nhiều khu vực trên thế giới đã có hiện tượng mặt đất bị sụt lở và hạ thấp.

Sự khai thác đất đai trồng cây lương thực ở các nước nghèo và đang phát triển thường không chú ý đến khả năng phục hồi đã làm suy thoái lớp đất màu mỡ. Loài người đã biến 10% đất rừng rậm rạp trở thành sa mạc khô cằn, hiện có khoảng 4,5 tỷ ha đất không thể trồng trọt được. Hằng năm, toàn thế giới mất đi khoảng 21 triệu ha đất canh tác.

Các chất thải công nghiệp, từ các phương tiện giao thông, từ chính các sản phẩm thừa của con người đã gây ô nhiễm các nguồn nước, đất, không khí và biển cả. Nguy cơ này đến nay đã mang tính toàn cầu, rất khó được cải thiện, nếu tốc độ gia tăng dân số không được kiềm chế.

Môi trường nước ta cũng nằm trong tình trạng chung đó. Năm 1945, rừng nước ta chiếm khoảng 44% diện tích toàn lãnh thổ. Đến năm 1989, diện tích rừng còn lại 26,5%. Diện tích rừng giảm, ngoài nguyên nhân do chiến tranh tàn phá, còn có nguyên nhân khác mà chủ yếu là do con người khai thác lâm sản, đốt rừng lấy đất canh tác. Trung bình, hằng năm, diện tích rừng mất đi 110 nghìn ha, trong khi ấy, trong những năm qua, chúng ta đã trồng hơn 600 nghìn ha, chỉ bù đắp khoảng 50% diện tích rừng bị mất. Đó là chưa tính đến chất lượng rừng mới được trồng.

Dân số là một biến số của bài toán: dân số với môi trường, dân số với tài nguyên, dân số với phát triển, dân số với chất lượng cuộc sống, dân số với lao động và việc làm, dân số với chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, dân số với giáo dục nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài… Bài toán này cần tìm ra đáp số. Đó là dân số và kế hoạch hóa gia đình.

Vấn đề dân số mang tính toàn cầu, có ý nghĩa chiến lược đối với hầu hết các nước, đặc biệt, các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

NGUYỄN XUYẾN