Chọn nhà đầu tư nội làm đường cao tốc Bắc - Nam: Không hạ chuẩn!

Không lo đủ vốn, đừng tham gia

Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định doanh nghiệp đầu tư dự án quan trọng quốc gia mà vốn hạn chế và cũng không có phương án huy động vốn thì tốt nhất không nên tham gia.

Phản đối ý kiến nên cho doanh nghiệp lấy quyền thu phí dự án BOT để làm tài sản đảm bảo khi vay ngân hàng, ông Kiên cho rằng làm như vậy sẽ giẫm vào vết xe đổ của nhiều ngân hàng hiện nay khi phải đang rao bán loại tài sản đảm bảo này để thu hồi nợ.

"Nếu doanh nghiệp nào không có khả năng, nhất là tiềm lực tài chính thì đừng tham gia dự án BOT cao tốc Bắc - Nam" - ông Kiên nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Hồng Thái (Phó trưởng Khoa vận tải - kinh tế, Trường Đại học GTVT): Khó nhất: năng lực tài chính

Về kỹ thuật thi công, các doanh nghiệp - nhà đầu tư Việt Nam đã thực hiện được những dự án đòi hỏi kỹ thuật cao. Nếu nhà đầu tư Việt Nam trúng thầu thì họ có quyền thuê nhà thầu nước ngoài thi công dự án cho mình.

Do vậy năng lực thi công không phải là vấn đề khó. Vấn đề đáng quan tâm và còn tranh luận là năng lực tài chính. Có ý kiến cho rằng doanh nghiệp trong nước không đủ năng lực tài chính để có tối thiểu 20% vốn chủ sở hữu trong tổng mức đầu tư dự án.

Vậy đầu bài đặt ra là có nên giảm tỉ lệ này hay không và nếu giảm thì cần cân nhắc, tính toán giảm đến mức nào chứ không phải giảm vô điều kiện.

Về khả năng vay vốn ngân hàng, cần đặt bài toán để ngân hàng thấy nguồn vốn được an toàn và có lợi nhuận để họ cho vay.

Dự thảo Luật Đối tác công - tư hiện nay đặt vấn đề Nhà nước cam kết chia sẻ rủi ro với tư nhân đến mức độ nào khi ngoài lợi ích kinh tế, dự án còn liên quan đến an ninh, quốc phòng.

Còn khi doanh thu dự án PPP vượt ngưỡng tính toán thì tư nhân chia sẻ ngược lại với Nhà nước. Khi ràng buộc như vậy thì sẽ thuyết phục được ngân hàng cho vay.

Để đáp ứng vốn chủ sở hữu 20% tổng mức đầu tư dự án, nhiều khả năng nhà đầu tư sẽ liên doanh với nhau hoặc chia lại dự án ở mức độ hợp lý hơn về tổng mức đầu tư. Lúc đó bài toán kinh tế và kỹ thuật sẽ được điều chỉnh. Còn về chất lượng, kỹ thuật thì nguyên tắc bất dịch là không được thay đổi vì lý do gì.

Ông Phạm Văn Cường (Phó giám đốc Công ty TNHH đầu tư quốc lộ 1 Tiền Giang - BOT Cai Lậy): Cần luật hóa đầu tư BOT

Chủ trương cho nhà đầu tư trong nước thực hiện dự án cao tốc Bắc - Nam là hoàn toàn phù hợp. Nhưng thực tế cho thấy các nhà đầu tư trong nước vẫn chưa mặn mà tham gia vào dự án này.

Để hấp dẫn, Chính phủ phải luật hóa đầu tư BOT vì hiện nay chính sách liên quan đến đầu tư BOT chủ yếu dựa trên nghị định, thông tư... nên chưa rõ ràng. Điều này dẫn đến hàng loạt hệ lụy, rủi ro cho nhà đầu tư trong quá trình huy động vốn ngân hàng và thu hồi vốn.

Với dự án đường cao tốc Bắc - Nam đòi hỏi nhà đầu tư phải có tiềm lực kinh tế lớn. Hồ sơ mời thầu sơ tuyển phải có văn bản cam kết cung cấp tài chính từ ngân hàng. Giả sử dự án cần 10.000 tỉ đồng, nhà đầu tư phải có ít nhất 2.000 tỉ đồng vốn tự có, phần vốn còn lại vay ngân hàng. Trong khi đó, hầu hết nhà đầu tư "nội" đang gặp khó khăn về vốn, các ngân hàng đang siết chặt vốn tín dụng với dự án BOT, khả năng cho vay thêm là không nhiều.

Hơn thế nữa, sau khi nhà đầu tư hoàn thành tuyến đường, quá trình thu hồi vốn sẽ kéo dài từ 17-20 năm. Trong quá trình đó, số tiền thu được phải ưu tiên trả nợ ngân hàng. Như vậy, trong giai đoạn trả nợ ngân hàng, nhà đầu tư sẽ rơi vào bế tắc tài chính. Lợi nhuận từ dự án lại không cao nên khó hấp dẫn nhà đầu tư.

Ông Bùi Đức Thụ (thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia):

Tìm vốn từ thị trường chứng khoán

Với dự án lớn và quan trọng quốc gia như đường cao tốc Bắc - Nam, một trong những điều kiện đầu tiên để lựa chọn các nhà thầu là năng lực tài chính phải đảm bảo.

Tránh tình trạng của nhiều dự án BOT quốc lộ thời gian vừa qua là chọn thầu chỉ chọn giá thấp mà chưa chú ý các tiêu chí trong đó có năng lực tài chính của nhà thầu. Đến khi triển khai, vốn đầu tư chủ yếu dựa vào vay ngân hàng, khi ngân hàng siết vốn, dự án lao đao theo.

Trong bối cảnh hiện nay các ngân hàng giảm dần hạn chế tỉ lệ vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn, để có nguồn vốn dài hạn, các DN tham gia dự án BOT có thể thông qua thị trường chứng khoán để phát hành cổ phiếu, trái phiếu DN mới huy động được nguồn vốn dài hạn.

Vừa qua, hệ thống ngân hàng thương mại, DN bất động sản, điện mặt trời... huy động vốn qua phát hành trái phiếu DN là hướng đi đúng. Tuy nhiên, cần phải tính toán mức lãi suất trái phiếu vì thời hạn vay dài, 15-20 năm, lãi suất sẽ cao.

Ngoài các phương án trên, để đảm bảo năng lực tài chính, các DN có thể liên kết lại với nhau để cùng tham gia dự án này. Điều cần lưu ý là các cơ quan chức năng cần giám sát chặt chẽ quy định để tổ chức đấu thầu, ngăn chặn tình trạng hình thành quân xanh quân đỏ, dẫn đến nâng được giá thầu, gây bất lợi cho Nhà nước.