Đồng chiêm bao nỗi chênh vênh

Nguyễn Thế Kiên cùng với Nguyễn Bính, Phạm Công Trứ là ba nhà thơ quê hương Nam Định được đánh giá khá thành công với thể loại lục bát. So với hai nhà thơ nổi tiếng ấy, Nguyễn Thế Kiên đã được nhiều người yêu mến gọi với cái tên "Kiên lục bát" đủ thấy tài hoa của nhà thơ gắn liền với thể loại này.

Lục bát là thể thơ dễ làm mà khó hay vì thường bị rơi vào sáo mòn, cũ kĩ, gây cảm giác nhàm chán. Rất may, Nguyễn Thế Kiên đã biết thêm “gia vị” cho mỗi bài lục bát của mình bằng chất dân gian hiện đại, cách sắp xếp ngôn ngữ khéo léo hóm và láu trên nền cảm xúc chân thành. Để từ đó, anh đã tạo cho mình một giọng lục bát của riêng: tưng tửng buồn, tưng tửng đau. "Quê" là một bài thơ như thế: "Chênh vênh như một cánh bèo/Nửa choài ra biển nửa neo vào đồng!".

Hình ảnh so sánh ở đầu bài thơ thật giàu sức gợi hình, gợi cảm. Câu thơ vừa xác lập vị trí (làng đồng chiêm trũng, cạnh sông gần biển) vừa định vị vị thế của làng quê anh: thật nhỏ bé và nghèo khó. Người sống trong cảnh “chiêm khê mùa thối”, quen cảnh lụt lội nên thấu hiểu nỗi mong manh, chìm nổi của cuộc đời. Với hình ảnh ẩn dụ và ngôn từ đậm chất dân gian hiện đại: "Bão giông dài ngoẵng chân cò", nhà thơ đã gợi ra nỗi mưu sinh lặn lội mà đơn độc, hoang mang giữa khung cảnh hoang tàn do thiên tai gây ra. Và trong cái thế chênh vênh: "Nửa choài ra biển nửa neo vào đồng!" ấy, mỗi con người như sợi dây nhỏ, gắn kết nhau lại mà giằng kéo, níu giữ cuộc đời mình để vượt lên thân phận, vượt lên cái nghèo khó truyền kiếp, vượt lên nỗi âu lo di truyền. Nghe cứ thương thương sao ấy!

"Mặn mòi ngấp nghé cửa sông/Quê tôi từ thuở bế bồng đã lo!". Nhưng cũng chính cái khắc nghiệt của cuộc sống đã giúp người đồng chiêm vững vàng và vươn lên mọi khó khăn, gian khổ. Thiên nhiên muốn thi gan thử sức con người thì con người càng thêm bền gan vững chí: "Vậy mà cỏ vẫn cứ non/Má con gái chẳng phấn son cũng hồng/Như niềm tin gửi cánh đồng/Ngàn năm vẫn chín thành bông lúa vàng".

Cảm phục biết bao những con người nơi đây, đã luôn gắn kết bên nhau và trụ vững bằng niềm tin và tình yêu cuộc sống, tình yêu quê hương! Niềm tin bền chặt và tình yêu mộc mạc mà chân thành, đằm thắm ấy là vẻ đẹp tâm hồn của người đồng chiêm, là sức mạnh trường sinh và kỳ diệu. Tự hào và thương mến biết bao: "Bùn chua xây những huy hoàng/Chênh vênh giữa những mơ màng... quê ơi!".

Kết thúc bài thơ là “những huy hoàng” có vẻ mãn nguyện, nhưng nghe cứ chênh vênh, không trọn vẹn thế nào ấy! Phải chăng vì số phận, cuộc đời con người vẫn mong manh, nhiều bất trắc như thế. Bài thơ khẽ mở ra, gieo vào lòng người đọc một cảm giác thấp thỏm, lo lo…

Có thể hình dung bài thơ gồm có hai mặt đối lập mà thống nhất với nhau trong một chỉnh thể: thiên nhiên càng khắc nghiệt, số phận con người càng mong manh thì ước mơ, niềm tin và tình yêu vào cuộc sống của họ càng đằm sâu, tha thiết. Bài thơ dù ngắn gọn nhưng là một trong những thi phẩm thể hiện được một cách rõ nhất hồn vía lục bát Nguyễn Thế Kiên.

Không chỉ riêng thơ lục bát mà với các thể thơ khác Nguyễn Thế Kiên cũng rất thành công. Năm 2021, anh đã cho ra mắt trường ca “Sáu tám nhánh cỏ thi” gây được ấn tượng mạnh mẽ với đông đảo người đọc, là sự tiếp nối thành công của 8 tập thơ trước mà anh đã xuất bản cùng với nhiều giải thưởng nhận về. Ngoài ra anh còn xuất bản một tập phê bình tiểu luận và nhiều truyện ngắn. Điều đó khẳng định năng lực và sức sáng tạo văn chương toàn diện của một tài thơ Nam Định trong nền văn học của cả nước.

TRẦN VĂN LỢI