"Quạt cho phong trào lớn mạnh lên"

Nhìn dáng bên ngoài, chiếc quạt giấy này có cấu tạo rất giống các quạt giấy bình thường khác. Điểm khác ở chỗ là kích thước của nó khá lớn: quạt dài 0,76m, gồm có 16 nan (xương quạt) bằng tre, 2 xương ngoài làm bằng sừng. Điểm độc đáo và đặc biệt của chiếc quạt: trên hai mặt của chiếc quạt có châm kim nhiều bài thơ và hoa văn rất đẹp, các bài thơ và hoa văn được tạo thành bởi kỹ thuật châm kim điêu luyện của các nghệ nhân làm quạt làng Canh Hoạch. Các nét châm kim này tạo thành các hàng chữ đặc biệt như sau:

Mặt trước của quạt, phía chính giữa có hàng chữ bằng tiếng Hán:
Hồ Chủ tịch vạn tuế
Phía trên mép quạt có dòng chữ:
Việt Nam dân chủ cộng hoà
Phía bên trái quạt là các câu thơ bằng tiếng Việt:
Gió xuân hây hây ba kỳ mát
Muỗi cỏ vo ve, phẩy một tan,
Gia Cát quạt lông, Hồ quạt giấy
Trước sau quạt sạch lũ tham tàn.
Phía bên phải quạt là các câu thơ:
Ra tay quạt gió, xua nồng,
Cho dân bức bối thoả lòng ước mong.
Quạt hồng Nam Bắc Tây Đông
Quạt cho hoà khí xuân phong - gió về.
Mặt sau của quạt: bên phải phía dưới có 4 chữ nôm:
Thanh niên Canh Hoạch
Bên trái, phía dưới quạt có 7 chữ nôm:
Liên kết yên an thành Hà Nội.

Chiếc quạt này Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tặng lại cho ông Hoàng Đạo Thuý, nguyên Quân huấn Cục trưởng - sau khi ký Sắc lệnh số 207-SL ngày 20-8-1948 cử ông Hoàng Đạo Thuý vào Ban Vận động thi đua ái quốc Trung ương. Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp gặp mặt, giao nhiệm vụ và tặng cho ông Hoàng Đạo Thuý vật kỷ niệm và căn dặn: “Chú dùng cái quạt này để quạt cho phong trào lớn mạnh lên”.

Ngày 29-7-1978, ông Hoàng Đạo Thuý đã tặng cho Bảo tàng Hồ Chí Minh kỷ vật thiêng liêng mà ông đã trân trọng giữ gìn suốt 30 năm, và kể lại những kỷ niệm sâu sắc liên quan đến chiếc quạt này.
Chiếc quạt giấy, một kỷ vật của Bác Hồ tặng một lão đồng chí trong Ban Vận động thi đua ái quốc Trung ương năm ấy, nay được lưu giữ tại Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh.

LÊ HỒNG BẢO ANH (st)