20 năm Di sản văn hóa thế giới Hội An

Phố cổ Hội An

Trở thành Di sản văn hóa thế giới năm 1999, đến nay đô thị cổ Hội An vẫn giữ được những nét đẹp của thời gian, từ dòng sông Hoài thơ mộng vẫn yên bình chảy quanh năm, đến những mái ngói phủ đầy rêu phong, những bức hoành phi được chạm trổ tinh vi... cùng lòng mến khách dung dị của người dân nơi đây. Tất cả đã tạo nên một Hội An - "nơi hội tụ của những điều bình an" - đủ sức mê hoặc, níu chân du khách thập phương.

Đô thị cổ Hội An - Di sản văn hóa thế giới 

Hội An vào cuối thế kỷ XVI, đầu thế kỷ XVII là một nơi đô hội, trên bến dưới thuyền, buôn bán tấp nập. Nhiều thương nhân nước ngoài như Nhật Bản, Trung Quốc, Anh, Pháp, Bồ Đào Nha, Hà Lan… đã đến đây lập thương điếm, kinh doanh xuất nhập khẩu và làm ăn sinh sống. Chính vì vậy, phong cách Hội An là sự kết hợp những yếu tố, những phong cách bản địa với những phong cách có nguồn gốc từ nước ngoài.

Cùng với bao biến cố thăng trầm của lịch sử, đô thị cổ Hội An vẫn giữ nguyên được những nét đẹp cổ xưa nhất. Nơi đây một quần thể di tích được gìn giữ hầu như nguyên vẹn với 1.360 di tích bao gồm 1.068 nhà cổ, 11 giếng nước cổ, 38 nhà thờ tộc, 19 ngôi chùa, 43 miếu thờ thần, 23 đình, 44 mộ cổ loại đặc biệt và một cây cầu. Điều này khiến Hội An trở thành một địa danh độc nhất vô nhị trong biên niên sử thời hiện đại. 

Trong đó, hạt nhân cơ bản là quần thể di tích kiến trúc khu phố cổ được xem như một “bảo tàng sống”, bởi từ bao đời nay thị dân Hội An vẫn “sống cùng phố cổ, sống với phố cổ, sống vì phố cổ”. Hàng ngày cuộc sống đời thường diễn ra ngay trong lòng phố cổ; từng công trình kiến trúc cổ đều in đậm, hằn sâu nếp sống, lối sống văn hóa đặc trưng của con người Hội An. Mô hình chung trong kiến trúc các ngôi nhà này thường theo kiểu hình ống được nối với nhau bằng nhiều nếp chạy dài từ phố này sang phố khác. Mặt tiền hẹp thường là nơi buôn bán, giữa có sân, nhà sau là nơi chứa hàng và sinh hoạt, cuối cùng là cửa sau thông ra đường phố hoặc bờ sông. Nhà được kết cấu khung gỗ, chia thành ba gian với lối đi ở giữa. Mái lợp ngói âm dương, nền lát gạch hoặc đá. Cửa trước đều có đôi mắt cửa, đó là hai cái núm gỗ tròn chạm hình âm dương, bát quái hay mặt hổ, rồng. Trang trí nội thất trong nhà rất cầu kỳ và đẹp mắt.

Ngoài những giá trị văn hoá qua kiến trúc đa dạng, Hội An còn lưu giữ một nền tảng văn hoá phi vật thể khá đồ sộ. Cuộc sống thường nhật của cư dân với những phong tục tập quán, sinh hoạt tín ngưỡng, nghệ thuật dân gian, lễ hội văn hoá đang được bảo tồn và phát huy cùng với cảnh quan thiên nhiên thơ mộng, các làng nghề truyền thống, các món ăn đặc sản... làm cho Hội An ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách thập phương.

Cũng vì thế, Hội An không ít lần được các tạp chí du lịch nổi tiếng thế giới vinh danh. Trong đó, CNN (mạng truyền hình cáp nổi tiếng của Mỹ), cũng từng hết lời ca ngợi Hội An là một trong những phố cổ đẹp nhất của Đông Nam Á. Gần đây nhất, tháng 7.2019, với 90.39 điểm - số điểm cao nhất, Hội An được tạp chí du lịch nổi tiếng thế giới Travel and Leisure bầu chọn là thành phố quyến rũ nhất thế giới 2019.

Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hoá thế giới Hội An

Trong quá trình quản lý, bảo tồn, tôn tạo và khai thác giá trị của Hội An, các ngành chức năng nơi đây đã xác định phải có những cách thức riêng, giữ gìn những nét đặc thù riêng có với phương pháp quản lý và bước đi thích hợp. Đó là để quản lý, bảo tồn và phát huy tốt một di sản văn hoá, cần có sự thống nhất trong quản lý, điều hành của cơ quan quản lý nhà nước. Từ đó thực hiện tốt vai trò gắn kết giữa các cấp chính quyền, nhà khoa học, các cơ quan chuyên môn, cơ quan nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước, nhà dân (chủ nhân của di sản, di tích), các chủ di tích, chủ doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh. Đặc biệt, mọi quyết sách có liên quan đều phải tính đến lợi ích của cả cộng đồng, của từng người dân, đáp ứng tối ưu các nhu cầu dân sinh của cư dân, gắn với phát huy giá trị di sản văn hóa để phát triển du lịch, nâng cao thu nhập, đời sống của nhân dân…

Trên quan điểm đó, Hội An đã thực hiện tốt việc xã hội hóa công tác quản lý, bảo tồn di tích. Cùng với nguồn vốn của nhà nước, người dân địa phương đã bỏ ra hàng chục tỷ đồng để tu sửa các di tích thuộc sở hữu tư nhân.

Ngoài việc đầu tư tu bổ tôn tạo di tích từ các nguồn vốn, ngành văn hóa, thể thao và du lịch đã phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn nhân dân trong vùng nâng cao ý thức bảo vệ di sản văn hóa, kết hợp các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản với việc tạo thu nhập cho nhân dân địa phương nơi có di sản, để nhân dân địa phương được hưởng lợi từ di sản.

Cùng với đó, các chương trình hợp tác quốc tế đã được thực hiện khá liên tục với sự giúp đỡ của Nhật Bản. Một số lớp tập huấn, hướng dẫn công tác tu bổ, bảo tồn di tích đã được tổ chức. Phía Nhật Bản đã cử chuyên gia trực tiếp trùng tu một số công trình kiến trúc cổ ở đây. 

Ngoài ra, rất nhiều hội thảo, nghiên cứu khoa học mang tầm quốc gia và quốc tế thường xuyên được tổ chức để tìm kiếm và mở rộng phương thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy di sản bền vững. Hội An đã chia sẻ cùng các thành phố di sản trong khu vực và trên thế giới nhiều kinh nghiệm quý trên cả hai mặt bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá.

Kết quả công tác quản lý, bảo tồn di tích ở Hội An trong những năm qua đã được đánh giá cao, được UNESCO trao tặng các giải thưởng “Thành tựu đặc biệt về bảo tồn làng mộc Kim Bồng-Hội An”, giải thưởng “Hợp tác tu bổ các ngôi nhà cổ ở Việt Nam”...

Đặc biệt, Di sản văn hóa thế giới Hội An đã trở thành thương hiệu hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế, trở thành nguồn lực quan trọng để đưa kinh tế, văn hóa, xã hội thành phố phát triển vượt bậc. Tốc độ phát triển kinh tế du lịch ở Hội An tăng nhanh ngoạn mục, đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của nhân dân Hội An được thay đổi, nâng cao rõ rệt. 

Những năm gần đây, ngành thương mại dịch vụ, du lịch Hội An chiếm tỷ trọng trên 70% trong tổng cơ cấu kinh tế của thành phố. Từ năm 1999 đến nay, tốc độ phát triển du lịch bình quân đạt từ 15%-20%. Riêng 5 năm gần đây (2013-2018), lượng khách đến Hội An đã tăng gần gấp 3 lần. Năm 2018, lần đầu tiên Hội An đón gần 5 triệu lượt khách tham quan lưu trú. Riêng quý I.2019, tổng lượt khách đến Hội An đạt hơn 1,3 triệu lượt khách, trong đó, khách quốc tế đạt hơn 1,1 triệu lượt khách, khách nội địa đạt hơn 190 nghìn lượt khách. Hội An tiếp tục khẳng định vị trí trên bản đồ du lịch như là điểm đến nổi trội của Việt Nam và thế giới với gần 30 danh hiệu tôn vinh.

Tuy nhiên, dù Hội An đạt được những thành tựu trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản, nhưng di sản vẫn đứng trước những nguy cơ, thách thức, đó là tốc độ đô thị hóa, phát triển du lịch… điều này tác động mạnh lên tính toàn vẹn, giá trị văn hóa và cảnh quan khu phố cổ… Chính vì vậy, trong dịp kỷ niệm 20 năm đô thị cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, Quảng Nam sẽ tổ chức hội nghị để tập trung đánh giá những kết quả đạt, đồng thời tìm ra những giải pháp tích cực cho bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong thời gian tới; dự kiến hội nghĩ diễn ra vào ngày 7.9.2019.

Theo TTXVN