Cổ tích ở Mường Phăng

Vào một ngày hè cách đây nhiều năm khi đoàn chúng tôi vừa đặt chân đến tỉnh Điện Biên đã nghe không gian như "rừng phách đổ vàng". Ban trưa, dưới tán rừng nguyên sinh Mường Phăng khí hậu mát dễ chịu. Những vệt nắng màu mật ong lấp lánh qua khe lá thả xuống lối đi từ bìa rừng vào bên trong các di tích của Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ năm xưa. 

Năm ấy Chủ tịch Hội Nhà báo kiêm Giám đốc Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh Điện Biên đưa chúng tôi đi tham quan và giới thiệu từng nơi trong khu di tích Sở Chỉ huy chiến dịch. Nằm cách trung tâm TP Điện Biên Phủ hơn 30 km, khu di tích Mường Phăng thuộc huyện Điện Biên tọa lạc trong khu rừng nguyên sinh. Đây chính là nơi đặt Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ. Sở Chỉ huy đóng dọc theo một con suối nhỏ chạy quanh dưới chân núi Pú Đồn. Sở Chỉ huy nằm ở độ cao trên 1.000 m so với mặt nước biển, ẩn mình dưới tán rừng cổ thụ, được nhân dân nơi đây gọi bằng cái tên thiêng liêng trìu mến “Rừng Đại tướng”.

Điều thú vị là bên cạnh kênh thuyết minh chính thống của Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh sở tại, chúng tôi còn được nghe kênh thuyết minh dân gian từ những em bé dân tộc Thái ở Mường Phăng. Lúc chúng tôi vừa bước vào cửa rừng, không biết từ đâu có trên chục cháu xuất hiện, tuổi chừng từ 9 đến 13, quần áo không được tinh tươm mấy. Chúng sống bằng việc bán vỏ cây rừng, lá, rễ khô để làm thuốc nam. Biết chúng tôi là khách phương xa đến tham quan, chúng tích cực nhập cuộc tháp tùng bách bộ hàng mấy cây số vào khu di tích. Ban đầu các em còn giới thiệu công dụng và mời mọc chúng tôi mua lấy. Nhưng rồi lần lượt đến trước mỗi di tích, chúng tranh nhau say sưa kể những điều các cháu hiểu biết qua truyền khẩu của các bậc ông bà, người cao niên địa phương về Chiến dịch Điện Biên Phủ, về chốn đại ngàn này. Chúng tôi thân mật hỏi chuyện gia cảnh các cháu. Hóa ra mấy cháu đều dở dang việc học, đời sống kinh tế quá ư khó khăn nên các cháu không có điều kiện đến trường. Vậy mà chúng thuộc vanh vách từng sự kiện diễn ra nơi cánh rừng cổ thụ Mường Phăng này: Đây là nơi bác Giáp họp các tướng tá trước khi xung trận; này là hệ thống canh phòng Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ… Câu chuyện các trẻ đang rôm rả bỗng khựng lại bởi có một chú bé trong đám độ mươi tuổi, mặt mũi lem luốc chỉ tay về khoảng rừng trống: "Chỗ kia cách đây nhiều năm, máy bay chở bác Giáp và gia đình về thăm Mường Phăng, bà con vui mừng lắm!". Một bé gái khoảng mười hai, mười ba tuổi, có vẻ đàn chị trong đám, nói: "Lúc ấy mày mới đẻ, biết gì mà chỉ chỗ bác Giáp đi máy bay về thăm". Thằng nhỏ nhìn chúng tôi như khẳng định mình không nói xạo với khách, rồi hướng về phía con bé: "Cha mẹ em nhiều lần dẫn qua đấy hái lượm lá thuốc đều kể cho em nghe mà!".

Trời ngả sang chiều, chúng tôi cũng sắp rời cánh rừng Mường Phăng để về TP Điện Biên Phủ. Nhìn các cháu chưa bán được món rễ cây lá thuốc nào, một người trong đoàn tham quan chúng tôi cảm động xuất tiền ra tặng mỗi cháu một ít. Chúng nhất loạt từ chối và bảo tiền bạc không tự công sức mình làm ra thì không nên nhận! Chúng tôi vặn hỏi lại, ai dạy các cháu thế? Chúng trả lời: "Bác Giáp!"

Tản văn của NGUYỄN TƯỜNG VĂN